5 năm thực hiện tăng thẩm quyền cho các ngành tư pháp cấp huyện:
Tăng thẩm quyền nhưng chậm tăng nhân sự, cơ sở vật chất!

Qua 5 năm thực hiện tăng thẩm quyền cho các ngành tư pháp cấp huyện cho thấy, chất lượng giải quyết án được đảm bảo. Tuy nhiên, khó khăn về đội ngũ thẩm phán và trang thiết bị đang đặt ra nhiều vấn đề mà các cấp, ngành cần tập trung giải quyết..

Qua 5 năm thực hiện tăng thẩm quyền cho các ngành tư pháp cấp huyện cho thấy, chất lượng giải quyết án được đảm bảo. Tuy nhiên, khó khăn về đội ngũ thẩm phán và trang thiết bị đang đặt ra nhiều vấn đề mà các cấp, ngành cần tập trung giải quyết..

* Không để xảy ra oan sai

Bắt đầu từ ngày 1-7-2004, lần lượt tòa án các huyện, TX.Long Khánh và TP.Biên Hòa được tăng thẩm quyền xét xử án (tăng mức hình phạt từ 7 năm lên cao nhất là 15 năm). Việc xét xử án hình sự của tòa án đảm bảo đúng pháp luật, không để xảy ra xử oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm. Phần lớn các vụ án dân sự tăng thẩm quyền được tòa án cấp huyện xác định đúng quan hệ pháp luật tranh chấp và tư cách tham gia tố tụng của các đương sự. Nhờ vậy, Tòa án nhân dân (TAND) TP.Biên Hòa và huyện Long Thành được tặng cờ thi đua của Chính phủ và của ngành.

Một phiên tòa xét xử hình sự ở TAND huyện Thống Nhất.

Đối với ngành kiểm sát cấp huyện, từ ngày 1-7-2004 đến ngày 30-6-2009 đã thụ lý tổng cộng 1.795 vụ án hình sự (với 3.377 bị can) tăng thẩm quyền. Chất lượng giải quyết án của viện kiểm sát được đảm bảo, không có vụ nào đình chỉ điều tra do bị can không phạm tội; số vụ mà tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung thấp hơn quy định. Chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử của kiểm sát viên tại phiên tòa được nâng lên, không có vụ án nào viện kiểm sát truy tố mà tòa tuyên vô tội. Riêng ngành công an các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh, 5 năm qua đã khởi tố, thụ lý điều tra 12.468 vụ với 20.667 bị can. Trong đó, án tăng thẩm quyền có khung hình phạt đến 15 năm là 1.262 vụ/2.061 bị can (chiếm tỷ lệ khoảng 10%). Công tác thụ lý điều tra án của ngành công an có nhiều chuyển biến tích cực, tỷ lệ điều tra phá án ngày càng cao. Quá trình điều tra luôn đảm bảo tính khách quan, đúng người, đúng tội và đúng pháp luật.

Ghi nhận của các cơ quan chức năng cấp tỉnh cho thấy, các cơ quan tư pháp cấp huyện được giao tăng thẩm quyền đều cố gắng thực hiện tốt nhiệm vụ theo quy định. Chất lượng xét xử từng bước được nâng cao; việc tranh tụng công khai tại phiên tòa được tăng cường theo tinh thần cải cách tư pháp và quy định của pháp luật. Vai trò trung tâm của tòa án ngày càng được thể hiện rõ nét. Các ngành tư pháp đã chủ động phối hợp nâng cao chất lượng giải quyết các loại án. Đối với những vụ án nghiêm trọng, phức tạp, lãnh đạo các ngành đều có sự trao đổi thống nhất để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

* Những khó khăn cần được khắc phục

Qua thực hiện tăng thẩm quyền, các cơ quan tư pháp cấp huyện đều đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, mỗi ngành cũng còn vướng mắc không ít khó khăn gây ảnh hưởng đến công tác điều tra, truy tố và xét xử. Khó khăn nhất ảnh hưởng đến việc thực hiện tăng thẩm quyền cấp huyện của các ngành tư pháp chính là vấn đề nhân sự.

Trước khi tăng thẩm quyền, ngành tòa án một số địa phương như: Biên Hòa, Long Khánh, Long Thành, Trảng Bom... vốn thiếu thẩm phán nhưng phải thụ lý một lượng án khá lớn. Khi thực hiện tăng thẩm quyền, với lượng án tăng vọt hơn trước, tòa án các huyện phải gánh thêm áp lực giải quyết án. Như tại TAND TP.Biên Hòa, bình quân mỗi tháng, một thẩm phán giải quyết từ 14-16 vụ. Ngay tại huyện miền núi Tân Phú, mỗi thẩm phán cũng phải giải quyết hơn 10 vụ/tháng. Trong khi theo quy định, mỗi thẩm phán chỉ thụ lý giải quyết từ 4-6 vụ/tháng. Được biết, dù tòa án cấp tỉnh đã điều động bổ sung, tăng cường nhân sự nhưng hiện nay 11 tòa án cấp huyện vẫn thiếu thẩm phán. "Hiện tại, các tòa án cấp huyện đều không tuyển được người vì sinh viên luật mới ra trường e ngại công việc tòa án nhiều áp lực nhưng chế độ đãi ngộ không cao" - ông Nguyễn Thành Lượng, Chánh án TAND huyện Tân Phú cho biết.

Với ngành kiểm sát, tình hình cũng không khả quan hơn. Ông Hoàng Hữu Long, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) TP.Biên Hòa cho biết, với 29 biên chế và 1 hợp đồng (nhưng không phải lúc nào cũng đầy đủ người do bận đi học), song mỗi năm VKSND TP.Biên Hòa phải thụ lý khoảng 1.000 vụ án hình sự, kiểm sát 1.900 bản án và 2.700 thông báo thụ lý án dân sự, hôn nhân gia đình, hành chính, kinh doanh, thương mại... Đồng thời, VKSND thành phố còn phải kiểm sát nhà tạm giữ của Công an Biên Hòa, công tác thi hành án dân sự và giải quyết khiếu nại tố cáo, khám nghiệm hiện trường... Nhân sự ít mà công việc thì quá nhiều như thế nên đơn vị này đang bị quá tải trầm trọng. Trong khi đó, việc tăng thẩm quyền cùng số lượng án hình sự phát sinh tăng cao khiến công an cấp huyện cũng gặp khó khăn do quá thiếu số lượng điều tra viên, trinh sát, kỹ thuật hình sự...

Do áp lực số lượng án quá lớn khiến thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên chỉ chạy theo công việc nên không còn thời gian dành cho công tác nghiên cứu, học tập để nâng cao trình độ nghiệp vụ chuyên môn.

Bên cạnh đó, những thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị đã ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giải quyết án của các ngành. VKSND TP.Biên Hòa phải làm việc trong trụ sở được cải tạo từ nhà ở với diện tích chỉ khoảng 300m2. Còn TAND huyện Tân Phú, đơn vị phụ trách địa bàn rất rộng, nhưng chỉ được trang bị có 2 xe máy công nên khi đi cơ sở các thư ký, thẩm phán thường phải sử dụng phương tiện cá nhân. Do không có phương tiện riêng nên mỗi khi tổ chức xét xử lưu động, các tòa án phải thuê mướn ô tô chuyên chở vật dụng gây bất tiện và gặp khó khăn về kinh phí. Còn công an các huyện thì cho biết, hiện nay các đơn vị này đều không có kho riêng để quản lý vật chứng và hầu hết nhà tạm giữ đều quá tải v.v... Ngoài ra, những vướng mắc trong các văn bản pháp luật chưa được cấp trên hướng dẫn kịp thời khiến các cơ quan tố tụng nhận thức chưa thống nhất, dẫn đến quá trình thực hiện còn lúng túng, bất nhất. Đây là những trở ngại làm kéo giảm phần nào chất lượng điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan tố tụng cấp huyện.

Phạm Mai