Nhân tuần lễ quốc gia không hút thuốc lá năm 2005 (25-5 đến 31-5-2005)
Các biện pháp kiểm soát thuốc lá

Những người hút thuốc lá thường có nhiều lý do khác nhau cho việc bắt đầu và tiếp tục hút thuốc. Trẻ em và thanh thiếu niên có thể bắt đầu hút thuốc do tính hiếu kỳ, gặp khó khăn trong cuộc sống, thể hiện tính phản kháng, có cha mẹ và anh chị em hút thuốc, áp lực của bạn bè, để được người khác xem là người lớn, và quan niệm hút thuốc lá là bình thường.

Hút thuốc lá nguy hại cho sức khỏe

Những người hút thuốc lá thường có nhiều lý do khác nhau cho việc bắt đầu và tiếp tục hút thuốc. Trẻ em và thanh thiếu niên có thể bắt đầu hút thuốc do tính hiếu kỳ, gặp khó khăn trong cuộc sống, thể hiện tính phản kháng, có cha mẹ và anh chị em hút thuốc, áp lực của bạn bè, để được người khác xem là người lớn, và quan niệm hút thuốc lá là bình thường. Sự khuyến mại của nền công nghiệp thuốc lá và với những điều kiện cho phép đã giúp những sản phẩm thuốc lá dễ dàng tiếp cận với người trẻ tuổi.

Trong khi có nhiều lý do để bắt đầu hút thuốc thì việc tiếp tục hút thuốc lại do tình trạng nghiện gây ra. Nicotin là chất gây nghiện có trong thuốc lá. Nicotin dễ dàng hấp thu từ phổi hoặc miệng rồi từ đó vào máu đi khắp cơ thể và tác động tại những nơi tiếp nhận ở não. Một vài nơi này gây ra cảm giác sảng khoái cho người hút thuốc. Những nơi tiếp nhận còn lại hoạt động trở lại khi mức độ Nicotin bắt đầu hạ thấp, gây nên một số dấu hiệu, trong đó có sự thèm thuốc lá. Vì vậy, những người nghiện thuốc lá lại phải hút thuốc đều đặn và thường xuyên nhằm giữ cho mức độ của Nicotin không hạ thấp trong cơ thể để họ có được cảm giác sảng khoái và tránh những biểu hiện khó chịu khi ngưng hút thuốc.

Những tác hại của thuốc lá về mặt sức khỏe cũng như kinh tế đã đặt ra vấn đề kiểm soát thuốc lá nhằm bảo vệ cho sức khỏe của cộng đồng, trong đó có việc triển khai những biện pháp hiệu quả nhằm  giảm thiểu việc sử dụng thuốc lá. Những biện pháp can thiệp gồm có: giảm thiểu nhu cầu sử dụng thuốc lá và giảm sự cung cấp thuốc lá. Những biện pháp giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá gồm có: các biện pháp về giá và các biện pháp không liên quan đến giá cả thuốc lá. Nhìn chung, các biện pháp giảm nhu cầu của thuốc lá thường dễ thành công hơn.

Những biện pháp phụ trợ gồm có hỗ trợ cho các nghiên cứu kiểm soát thuốc lá, thiết lập hệ thống theo dõi và giám sát, thực hiện hệ thống trao đổi thông tin về thuốc lá và kiểm soát thuốc lá, quan tâm đến các vụ kiện về bệnh tật liên quan đến thuốc lá.

Nâng giá thuốc lá qua việc tăng thuế là biện pháp hữu hiệu để giảm sự tiêu thụ thuốc lá có tính ngắn hạn. Quan trọng hơn, giá thuốc lá cao sẽ giảm thiểu được tình trạng bắt đầu hút thuốc ở lứa tuổi thanh thiếu niên, như vậy ảnh hưởng lâu dài đến cả quá trình tiêu thụ thuốc lá sau này. Có sự liên hệ rõ ràng giữa tăng thuế đánh vào thuốc lá và sự tiêu thụ thuốc lá. Khi tăng thuế 10% sẽ giảm sự tiêu thụ thuốc lá khoảng 4%. Thanh thiếu niên và những người hút thuốc lá có thu nhập thấp bỏ thuốc lá gấp 2 đến 3 lần so với các đối tượng khác mỗi khi tăng giá thuốc lá. Vì vậy, mỗi khi tăng giá thuốc lá sẽ bảo vệ được một bộ phận dân cư tránh được nguy cơ tổn hại do thuốc lá gây ra.

Các biện pháp không liên quan đến giá cả trước tiên là cấm quảng cáo thuốc lá toàn diện. Nghiên cứu tại 102 quốc gia cho thấy cấm quảng cáo thuốc lá toàn diện giảm được 6% sự tiêu thụ thuốc lá. Bên cạnh đó, việc thực hiện không hút thuốc lá ở nơi công cộng và nơi làm việc sẽ giảm sự tiêu thụ thuốc lá từ 4% đến 10%. Việc thực hiện những cảnh báo về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe trên bao thuốc lá cũng làm 50% người hút thuốc có ý định bỏ thuốc hoặc giảm số lượng thuốc hút. Ngoài ra, có thể thực hiện những chiến dịch thông tin tuyên truyền nhằm nâng cao sự chú ý về mối nguy hiểm của thuốc lá và có những chương trình hỗ trợ cho những ai muốn bỏ thuốc lá.

Hiện tại, những biện pháp hạn chế sự cung cấp thuốc lá thường ít có hiệu quả trong việc giảm tình trạng hút thuốc. Một trong những nguyên nhân quan trọng là tình hình buôn lậu thuốc lá còn diễn ra khá phức tạp. Do đó, muốn kiểm soát thuốc lá thì biện pháp trước tiên là phải kiểm soát được tình trạng buôn lậu thuốc lá.

Kiểm soát thuốc lá mang đến nhiều lợi ích cho xã hội và người hút thuốc lá: sẽ có nhiều đất đai hơn để trồng lương thực thay vì trồng thuốc lá; giảm được một số lớn ngoại tệ để nhập khẩu thuốc lá; giảm chi phí chăm sóc sức khỏe cho những người hút thuốc lá; giảm được tình trạng tử vong do sanh non; giảm được chi phí phòng cháy chữa cháy do bất cẩn khi hút thuốc... Lợi ích cho người hút thuốc gồm có tiết kiệm được tiền bạc, giảm được tiền khám và điều trị các bệnh liên quan đến thuốc lá, giảm được nguy cơ hút thuốc thụ động cho gia đình, thực hiện được việc bỏ thuốc lá cho bản thân.

Trong lịch sử của loài người, hút thuốc lá là một trong những thách đố lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng. Chưa có một chất nào gây tử vong cho con người như thuốc lá, trong khi tình trạng hút thuốc lá là một vấn đề có thể phòng ngừa được. Công tác kiểm soát thuốc lá cần phải có sự phối hợp chiến lược các chính sách, luật pháp và các chương trình can thiệp, và có sự tham gia của các thành phần trong xã hội.

BS. Thái Thanh Vân

(Trung tâm  Truyền thông - giáo dục sức khỏe Đồng Nai)