TP.Hồ Chí Minh sẽ đổi mới hệ thống xe buýt

Thông tin từ Sở Giao thông - vận tải (GTVT) TP.Hồ Chí Minh cho hay, trong giai đoạn từ nay đến năm 2015, đề án đổi mới phương tiện xe buýt trên địa bàn sẽ tiến hành đầu tư mới tổng cộng 1.680 chiếc xe buýt các loại, trong đó nhiều nhất là xe buýt cỡ nhỏ loại 40 chỗ với 700 chiếc, thứ 2 là xe buýt loại 80 chỗ với 571 chiếc và cuối cùng là 409 chiếc xe buýt loại 55 chỗ. Khi thông tin này được đưa ra hơn một tuần qua, đã có nhiều ý kiến đặt vấn đề về tính khả thi...

Mặc dù loại xe buýt lớn chỉ chiếm xấp xỉ một phần ba tổng lượng đầu tư mới, đồng nghĩa các mẫu xe buýt nhỏ được khuyến khích phát triển nhiều hơn trong tương lai, thế nhưng phải đến năm thứ ba, tức năm 2013, thì xe buýt loại 55 chỗ và 40 chỗ mới bắt đầu được tung ra.

* Bài toán vốn

Cải tiến phương tiện giao thông công cộng luôn là ưu tiên hàng đầu của các cơ quan chức năng để khắc phục vấn nạn ách tắc giao thông. Tuy nhiên, dự án mới nhất về việc đầu tư đổi mới xe buýt cho thành phố giai đoạn 5 năm 2011-2015 đang lơ lửng một dấu chấm hỏi về bài toán vốn.

Sở GTVT khẳng định toàn bộ xe buýt đời mới này đều bảo đảm đáp ứng tiêu chuẩn 22 TCN 302-06, chẳng hạn như tiêu chuẩn về cửa lên xuống, sàn thấp, kích thước xe, tổng sức chứa, máy điều hòa không khí. Trong xu thế bảo vệ môi trường sống và thích ứng biến đổi khí hậu, một trong những điều kiện nghiêm ngặt không thể không có là xe buýt đầu tư mới phải bảo đảm tiêu chuẩn khí thải từ Euro III trở lên hoặc sử dụng nhiên liệu khí thiên nhiên nén CNG.

Ngành vận tải đang nỗ lực nâng cao hình ảnh văn minh của xe buýt.

Để thực hiện đề án, tính ra phải cần nguồn kinh phí lên tới 1.877,9 tỷ đồng, trong đó chi phí đầu tư xe buýt loại 80 chỗ đã "ngốn" hơn phân nửa với trên 953 tỷ đồng. Có lẽ chính vì thấy vốn đầu tư quá lớn nên Sở GTVT đề xuất lên chính quyền thành phố phương án huy động vốn, theo đó kiến nghị UBND TP.Hồ Chí Minh cho phép bán thanh lý số phương tiện xe buýt đã xuống cấp của hai dự án đầu tư xe buýt trước đây, mà cụ thể là dự án đầu tư 1.318 xe buýt và dự án đầu tư 420 xe buýt đưa rước học sinh - sinh viên - công nhân.

Trong một động thái nhằm hỗ trợ cho nhà đầu tư xe buýt theo như đề án, Sở GTVT cho rằng tốt nhất là cho phép nhà đầu tư chỉ phải trả trước 30% giá xe, phần 70% còn lại sẽ vay ngân hàng trong thời hạn 7 năm. Khoản vay ngân hàng ấy sẽ được Nhà nước hỗ trợ một phần lãi suất vay cố định là 6,48%/ năm, phần chênh lệch lãi suất còn lại thì nhà đầu tư sẽ chịu trách nhiệm trả cho ngân hàng. Theo tính toán trình bày trong đề án, với mức hỗ trợ 6,48%/ năm, trong bảy năm kỳ hạn nhà đầu tư được phép vay ngân hàng, tính ra ngân sách thành phố đã phải tiêu tốn 301,7 tỷ đồng cho khoản hỗ trợ lãi suất vay.

Lý giải về sự cần thiết phải đầu tư thực hiện đề án, Sở GTVT cho rằng hầu hết xe buýt thuộc dự án 1.381 xe đến nay đã xuống cấp trầm trọng, còn 400 xe buýt thuộc dự án xe đưa rước học sinh - sinh viên - công nhân cũng đã cũ kỹ, xuống cấp.

* Người trong nghề nói gì?

Với những người hoạt động trong ngành vận tải công cộng lâu năm, dự án đầu tư đổi mới xe buýt giai đoạn 2011-2015 không thật sự khả thi. Có người đã lý giải bằng cách liên hệ tới đề án phát triển 1.318 xe buýt được TP.Hồ Chí Minh triển khai hồi đầu năm 2003. Đối với dự án ấy, xã viên các hợp tác xã xe buýt khi nhận xe buýt về chỉ phải trả vốn, trả lãi hàng quý với lãi suất ưu đãi cực kỳ hấp dẫn lúc bấy giờ là 0,25%/tháng. Nói cách khác, xã viên có ngay xe buýt mới để chạy mà không phải trả trước một đồng nào cả. Nay đề án 2011-2015 không những "buộc" nhà đầu tư phải trả trước 30% mà ngay cả lãi suất hỗ trợ khoản vay ngân hàng chỉ cố định ở ngưỡng hơn 6%/năm, cả hai yếu tố này thực chất đều không "hấp dẫn" chút nào.

Dân trong nghề phân tích rằng. thực tế hiện nay lãi suất vay ngân hàng ít nhất cũng phải 15%, trừ phần Nhà nước hỗ trợ 6,48%, tính ra khoản lãi suất nhà đầu tư xe buýt phải trả ngân hàng là 8,52%. Với giá một chiếc xe buýt 80 chỗ là 1,67 tỷ đồng như tính toán trong đề án của Sở GTVT, sau khi trả trước 30% và với phần lãi suất chênh lệch còn lại ứng với lãi suất giả định ngoài ngân hàng ở ngưỡng thấp nhất là 15%/năm, tính ra nhà đầu tư phải trả mỗi năm ngót nghét 99 triệu đồng chỉ riêng cho khoản trả lãi vay ngân hàng, tức là bình quân mỗi tháng chủ nhân xe buýt phải trả hơn 8,25 triệu đồng tiền lãi cho ngân hàng! Nếu xe buýt 40 chỗ với giá 800 triệu đồng/chiếc thì khoản tiền lãi ngân hàng mà chủ đầu tư phải trả hàng năm lần lượt tương ứng là 47,5 triệu đồng. Hoạt động xe buýt trong bối cảnh khó khăn lâu nay, số tiền "phát sinh" chỉ riêng cho khâu trả lãi ngân hàng này, rõ ràng là mức chi tiêu không hề nhỏ đối với các bác tài xe buýt. Đó là chưa nói đến thực tế với khoản vay dài hạn, thông thường các ngân hàng thương mại chắc chắn sẽ không cố định, đóng khung mức lãi suất 15% trong suốt quãng thời gian dài 5-7 năm như thế, cùng lắm cũng chỉ cố định trong 1-2 năm đầu, còn sau đó sẽ là điều khoản thòng theo kiểu "lãi suất sẽ thay đổi theo giá cả thực tế tại mọi thời điểm".

Đặng Thiên