Quản lý giá - Nhiệm vụ... có khả thi?

Được xem là có nhiều điểm mới so với Thông tư 104 trước đây về quản lý giá, song Thông tư 122 do Bộ Tài chính ban hành có hiệu lực từ 1-10-2010 đã sớm bộc lộ những điểm chưa hợp lý, đặc biệt trong lúc các mặt hàng đua nhau tăng giá.

* Giá vẫn tăng

Mục tiêu của Thông tư 122 là qua việc đăng ký giá của doanh nghiệp, cơ quan quản lý ngăn chặn được các hành vi tăng giá bất hợp lý của những mặt hàng thiết yếu. Doanh nghiệp (DN) muốn điều chỉnh giá phải gửi bảng đăng ký kê khai cấu thành giá sản phẩm đến cơ quan chức năng. Nếu giải trình hợp lý thì nơi này mới cho phép điều chỉnh giá. Song thực tế sau gần 2 tháng thực hiện, thông tư này vẫn chưa biểu hiện được "sức mạnh" trong việc kềm chế giá, bởi giá hàng hóa vẫn tăng khá dồn dập.

Gạo cũng là mặt hàng thiết yếu mà DN phải kê khai giá. Trong ảnh: Một đại lý gạo ở khu vực chợ Bửu Hòa, phường Bửu Hòa, TP. Biên Hòa.

Cách đây 1 tuần, một trong những mặt hàng "nóng" nhất mà Thông tư 122 hướng đến trong việc quản lý là sữa lại tăng giá. Theo đó, Công ty Vinamilk tăng giá 6 - 8% đối với mặt hàng sữa đặc có đường và Dutch Lady Việt Nam tăng giá đối với sữa nước nhãn hiệu Dutch Lady thêm 10.000 đồng/thùng so với trước; sữa nước Ovaltine tăng 24.000 đồng/thùng. Dự kiến đến cuối tháng 11, một số mặt hàng sữa sẽ tiếp tục tăng giá với lý do tỷ giá USD và giá nguyên liệu biến động mạnh. Tương tự, trong hai tháng 10 và 11 qua, các mặt hàng thiết yếu có trong danh mục phải kiểm soát, kê khai giá khác như gạo, đường, dầu ăn, thép, phân bón, thức ăn gia súc, thuốc chữa bệnh... đều tăng giá mạnh với mức tăng từ 5 - 20% so với trước. Một số DN cho biết, họ không thể "chờ" cơ quan chức năng quyết định mới tăng giá, bởi thời gian qua giá đầu vào biến động quá nhanh.

* Nhiệm vụ... bất khả thi

Thông tư 122 có một số điểm sửa đổi căn bản so với Thông tư 104 áp dụng trước đây. Trong đó, quan trọng nhất là bỏ quy định biên độ tăng giá 20% trong vòng 15 ngày thì mới áp dụng biện pháp bình ổn giá. Thay vào đó, nếu hàng hóa tăng giá bất hợp lý thì có thể áp dụng biện pháp bình ổn ngay. Điểm sửa đổi quan trọng khác là mọi đối tượng có sản xuất - kinh doanh mặt hàng thuộc nhóm bình ổn giá theo quy định của Chính phủ đều phải đăng ký giá, không phân biệt loại hình doanh nghiệp (theo quy định trước đây, các doanh nghiệp có tỷ lệ vốn nhà nước 51% mới phải đăng ký giá).

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, các điểm mới quan trọng này nhanh chóng bộc lộ nhiều khúc mắc, nhất là đối với cấp địa phương. Theo đó, vì không quy định cụ thể tăng giá bao nhiêu % thì phải kê khai lại nên nguyên tắc hễ cứ tăng giá là DN phải kê khai với cơ quan chức năng. Tổng giám đốc một DN lớn chuyên sản xuất thức ăn chăn nuôi ở TP. Biên Hòa nhận xét, quy định này sẽ đẩy gánh nặng hành chính về phía các DN, bởi giá cả phụ thuộc rất nhiều vào thị trường thế giới và chỉ trong 8 tháng qua, giá nhiều mặt hàng thức ăn chăn nuôi đã phải điều chỉnh đến 13 lần! Như vậy, nếu mỗi lần lên đều phải báo cáo, kê khai lại cho cả chục mặt hàng thì DN cũng "hết hơi". Mặt khác, khi giá thị trường biến động nhanh, mạnh và DN phải đối mặt với nguy cơ lỗ - lãi trong gang tấc thì việc phải xin ý kiến cơ quan nhà nước về việc tăng giá và chờ xem xét việc tăng giá có hợp lý hay không rồi mới "quyết" dường như là điều bất khả thi.

Một số loại sữa vừa tăng giá với lý do nguyên liệu và tỷ giá tăng, bất chấp nỗ lực kềm giá đối với mặt hàng này của nhà nước. Trong ảnh: Người tiêu dùng chọn mua sữa tại siêu thị Co.opMart Biên Hòa.

Về việc tất cả các DN cứ có sản xuất hàng trong danh mục thiết yếu là phải kê khai giá, không phân biệt loại hình DN cũng gây không ít bối rối cho cả DN lẫn cơ quan nhận kê khai. Chưa kể, với nhiều DN, thông tin về Thông tư 122 vẫn còn khá mơ hồ. Tổng giám đốc một DN sản xuất thép lớn có trụ sở ở TP. Biên Hòa cho biết, đến nay ông cũng không rõ các mặt hàng thép của mình có trong danh mục phải kê khai giá hay không vì công ty sản xuất thép công nghiệp chứ không phải thép dân dụng. Cũng theo DN này, đa số DN sẽ không e ngại vấn đề kê khai giá và sẵn sàng minh bạch hết mọi thông tin về giá đầu vào như lãi suất, nhân công, vận chuyển, lợi nhuận... nhưng ông cũng không tin tưởng mấy về hiệu quả quản lý giá của thông tư này vì giá nhiều loại hàng hóa có trong danh mục đa phần đều phụ thuộc thị trường nguyên liệu thế giới, DN không muốn tăng cũng không xong khi giá thế giới có biến động.

Theo Sở Tài chính Đồng Nai, hiện có hơn 4.000 DN thuộc diện phải đăng ký kê khai giá trên địa bàn Đồng Nai, và nếu buộc hết số DN này (bao gồm công ty có vốn nhà nước, công ty tư nhân, cổ phần, đại lý lớn...) phải kê khai thì quá "khổng lồ". Sở Tài chính đã kiến nghị UBND tỉnh cho phép rút gọn danh sách này lại còn khoảng 150 DN lớn để tiến hành kê khai. "Đây cũng là một con số lớn vì chẳng hạn với một mặt hàng sữa hay sắt thép, mỗi DN có thể sản xuất đến vài chục loại, và tất cả đều phải kê khai đầy đủ: nguyên liệu, nhân công, vận tải, chi phí vốn, lãi suất..." - một lãnh đạo Sở Tài chính nhận định.

V.Lâm