Nhân ngày doanh nhân Việt Nam 13-10
Đồng Nai: Đường đến tập đoàn kinh tế có còn xa ?

Tại hội nghị sơ kết hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con vào đầu tháng 10, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ao Văn Thinh đã khẳng định, Đồng Nai phải phấn đấu xây dựng Tập đoàn kinh tế mạnh. Đến năm 2010 tỉnh cũng đã dự kiến thành lập Tập đoàn kinh tế Đồng Nai trên cơ sở tổ chức lại các công ty mẹ - công ty con và một số doanh nghiệp độc lập... với tổng tài sản khoảng 8.000 tỷ đồng, vốn nhà nước 2.800 tỷ đồng... Mong muốn đó có xa vời?

Tại hội nghị sơ kết hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con vào đầu tháng 10, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ao Văn Thinh đã khẳng định, Đồng Nai phải phấn đấu xây dựng Tập đoàn kinh tế mạnh. Đến năm 2010 tỉnh cũng đã dự kiến thành lập Tập đoàn kinh tế Đồng Nai trên cơ sở tổ chức lại các công ty mẹ - công ty con và một số doanh nghiệp độc lập... với tổng tài sản khoảng 8.000 tỷ đồng, vốn nhà nước 2.800 tỷ đồng... Mong muốn đó có xa vời?

* Mô hình "mẹ - con"  chuyển biến chậm

Hơn 2 năm về trước, theo lộ trình sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Đồng Nai đã tiến hành một cuộc tổng sáp nhập với sự ra đời của 3 đơn vị hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con. Đó là Tổng Công ty công nghiệp thực phẩm (Donataba), gồm 15 công ty thành viên, 1 công ty liên kết, 3 công ty liên doanh và 1 đơn vị trực thuộc với tổng vốn nhà nước hơn 860 tỷ đồng và 5.789 lao động. Công ty phát triển khu công nghiệp Biên Hòa (Sonadezi) có 12 công ty thành viên, 6 công ty liên kết, 2 công ty liên danh, 1 đơn vị trực thuộc với tổng vốn nhà nước 759 tỷ đồng và 5.693  lao động. Công ty chế biến XNK nông sản thực phẩm Đồng Nai (Donafoods) có 5 công ty thành viên, 1 công ty liên kết, 10 đơn vị trực thuộc, tổng vốn nhà nước 113,8 tỷ đồng và 2.359 lao động. Ngoài ra, Công ty TNHH 1 thành viên Tín Nghĩa cũng chuyển sang mô hình công ty mẹ - công ty con vào cuối tháng 3-2006, gồm: 10 công ty thành viên, 11 công ty liên kết và 4 đơn vị trực thuộc, tổng vốn nhà nước lúc đó là 172 tỷ đồng, nay đã tăng lên 500 tỷ đồng.

Đánh giá của Ban đổi mới và phát triển doanh nghiệp tỉnh qua 2 năm hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con cho biết, đã có những chuyển biến, tuy chưa phải đồng đều và đạt được như mong muốn. 6 tháng đầu năm 2007, tổng vốn nhà nước tại các công ty mẹ - công ty con gần 2.350 tỷ đồng, tăng xấp xỉ 30% (so với cùng kỳ năm 2006), tổng doanh thu 4.542 tỷ đồng, tăng 7%, nộp thuế 404 tỷ đồng, tăng 0,5% và lợi nhuận 289 tỷ đồng, tăng 26%. Hạn chế ở các công ty mẹ - con có sự sáp nhập của nhiều doanh nghiệp hoạt động độc lập trước đây là sự chưa gắn kết giữa công ty mẹ với các công ty thành viên. Dường như đứng trước một mô hình còn mới mẻ này, công ty mẹ tỏ ra lúng túng về quản lý theo định hướng chiến lược và quản lý theo mục tiêu chung đề ra. Chưa nói đến bộ máy nhân sự và năng lực quản lý, điều hành của công ty mẹ chưa thể đáp ứng khi có "trong tay" quá nhiều công ty con với ngành nghề, lĩnh vực hoạt động đa dạng. Một vài giám đốc doanh nghiệp thành viên khi được tham khảo đã cho biết: Vẫn chưa thấy có gì mới ở mô hình công ty mẹ - công ty con. Nếu có chăng chỉ là sự thay đổi về  "chủ quản"!

Một yếu kém khác cũng đã được nhìn nhận, đó là một số doanh nghiệp nhà nước sau khi cổ phần hóa nhưng phần vốn nhà nước vẫn giữ chi phối (chiếm trên 51% vốn điều lệ) nên bộ máy nhân sự, quản lý hầu như không thay đổi. Đã vậy, có một số chức vụ quan trọng, công ty mẹ lại bố trí làm kiêm nhiệm như thành viên ban kiểm soát hoặc Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc...

* Tập đoàn kinh tế :  sẽ không là phép cộng cơ học?

Sau mô hình công ty mẹ - công ty con, hiện nay việc thành lập Tập đoàn kinh tế đang là xu thế thời thượng ở Việt Nam. Mặc dù chưa ai khẳng định rằng mô hình này là ưu việt hay không, nhưng dù thế nào đi nữa trong thời hội nhập toàn cầu, thì việc xây dựng những doanh nghiệp có qui mô, tầm cỡ lớn về vốn và đa dạng hóa ngành nghề sản xuất, kinh doanh để nâng cao sức cạnh tranh và gầy dựng những thương hiệu lớn là rất cần thiết. Thực ra việc thành lập một tập đoàn kinh tế không phải khó, nếu tập hợp được qui mô về vốn, nguồn nhân lực và ngành nghề đáp ứng theo các tiêu chí đề ra.

 Ở Đồng Nai hiện cũng đang "ló dạng" việc hình thành tập đoàn kinh tế, mà điển hình là Tín Nghĩa. Thuận lợi của Tín Nghĩa là không có sự sáp nhập các doanh nghiệp hoạt động độc lập vào thành công ty "con", mà chính từ Công ty mẹ do nhu cầu phát triển SX-KD đã cho ra đời các DN thành viên. Hiện Tín Nghĩa đã có 10 đơn vị trực thuộc, liên doanh liên kết với 13 công ty và đầu tư tài chính vào 6 đơn vị khác. Doanh thu hàng năm của Tín Nghĩa lên tới trên dưới 2.000 tỷ đồng, trong đó xuất khẩu hơn 50 triệu USD. Cho tới ngày 30-6-2007, tổng nguồn vốn của Tín Nghĩa lên đến gần 1.330 tỷ đồng, có 1.130 lao động. Hiện nay, Tín Nghĩa đã vươn ra hoạt động đa dạng từ lĩnh vực xây dựng hạ tầng KCN, khu dân cư,  kinh doanh xăng dầu, địa ốc, dịch vụ du lịch, dịch vụ logistic, chế biến và xuất khẩu nông, thủy sản. Mới đây, Tín Nghĩa đã được tỉnh cấp giấy phép cho một dự án kinh doanh địa ốc và khu dân cư ở Nhơn Trạch với tổng vốn đầu tư lên đến 120 triệu USD. Không chỉ thế, Tín Nghĩa còn là đơn vị đang hướng tới sự chuyên nghiệp hóa về quản trị doanh nghiệp và bồi dưỡng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Định hướng của Tín Nghĩa từ nay đến năm 2015 là trở thành một tập đoàn kinh tế mạnh, kinh doanh đa ngành có đủ lực cạnh tranh được ở thị trường trong nước và quốc tế.

Theo ông Quách Văn Đức, Tổng giám đốc Tín Nghĩa, về quản lý các doanh nghiệp thành viên được chủ động trong toàn bộ kế hoạch SXKD, trong quản lý nguồn nhân lực, trong quản lý tài chính, quản lý tài sản. Công ty mẹ chỉ chi phối công ty con tập trung ở 3 vấn đề. Thứ nhất, chi phối bằng định hướng và chiến lược phát triển chung toàn công ty; thứ hai, chi phối bằng quản lý nhân sự cấp cao của công ty con; thứ ba, chi phối bằng công cụ tài chính.

Ngoài Tín Nghĩa, Đồng Nai còn có đề án thành lập 1 tập đoàn kinh tế khác,  đó là sắp xếp và sáp nhập lại 3 công ty mẹ - công ty con và một số doanh nghiệp nhà nước hoạt động độc lập với tổng tài sản lên đến 8.000 tỷ đồng, trong đó vốn nhà nước 2.800 tỷ, có tới 26.000 lao động. Xét về qui mô nguồn vốn, lao động và ngành nghề kinh doanh thì đây cũng có thể là một  tập đoàn lớn. Nhưng có mạnh hay không lại là chuyện khác. Bởi, thực tế hiện nay nguồn nhân lực quản trị của các công ty này còn khiếm khuyết, mối liên kết giữa công ty mẹ - công ty con vẫn còn lúng túng, chưa thật sự "ăn khớp", không ít doanh nghiệp thành viên còn yếu kém, cùng với sự gộp lại quá nhiều lĩnh vực SX-KD sẽ là thách thức lớn đối với ban lãnh đạo của tập đoàn. Nếu làm một cuộc khảo sát nhiều doanh nghiệp ở các công ty mẹ - công ty con sẽ thấy vẫn còn ảnh hưởng khá nặng nề phong cách quản lý "quốc doanh", chưa có sự chuyển đổi nhiều theo hướng chuyên nghiệp và hiện đại.

Việc hình thành tập đoàn đang là xu thế. Nhiều công ty sau cổ phần hóa ở Đồng Nai cũng muốn lên sàn chứng khoán để phát hành cổ phiếu ra công chúng và việc này sẽ thuận lợi hơn nếu như công ty này có  "bà mẹ" to lớn và uy thế đỡ đầu. Có một hay hai tập đoàn kinh tế ở Đồng Nai không phải là xa vời. Nhưng để có thể xứng danh là một tập đoàn kinh tế mạnh thì không phải dễ. Bởi, tập trung vốn và nhân lực để nâng cao sức cạnh tranh trong thời hội nhập phải trên cơ sở có nguồn cán bộ lãnh đạo và quản trị giỏi.

Xuân Phú