Vườn di sản ASEAN: Khẳng định vị trí của Đồng Nai về đa dạng sinh học

Đồng Nai đang chuẩn bị hồ sơ trình Bộ TN-MT đề nghị Chương trình Vườn di sản ASEAN công nhận Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai (gọi tắt là Khu bảo tồn) là Vườn di sản ASEAN.

Đồng Nai đang chuẩn bị hồ sơ trình Bộ TN-MT đề nghị Chương trình Vườn di sản ASEAN công nhận Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai (gọi tắt là Khu bảo tồn) là Vườn di sản ASEAN.

Người dân tham quan, chụp hình tại một góc rừng trong Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai. Ảnh: N.LIÊN

Đây sẽ là cơ hội để Đồng Nai tiếp tục ghi tên lên bản đồ di sản và du lịch trong khu vực và thế giới, trở thành điểm đến hấp dẫn của khách du lịch, các nhà nghiên cứu khoa học nhằm khám phá thiên nhiên, sự đa dạng sinh học (ĐDSH) cũng như những giá trị văn hóa, lịch sử…

* Nỗ lực bảo vệ các giá trị về tài nguyên

Giám đốc Khu bảo tồn Nguyễn Hoàng Hảo cho biết, những năm qua, với mục tiêu khôi phục sự ĐDSH của hệ sinh thái rừng cây tự nhiên bản địa thuộc lưu vực sông Đồng Nai và vùng miền Đông Nam bộ, Khu bảo tồn đã nỗ lực trong công tác khôi phục, bảo vệ thiên nhiên, sự ĐDSH, tạo ra khu bảo tồn thiên nhiên rộng lớn nối liền với Vườn quốc gia Cát Tiên, bảo tồn nơi cư trú và di trú cho các loài động vật hoang dã. Đồng thời, gắn công tác bảo tồn thiên nhiên với việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của các di tích nằm trong Khu bảo tồn để nơi đây không chỉ có sự đa dạng về các hệ sinh thái mà còn là nơi giáo dục, phát huy truyền thống cách mạng. Với những giá trị trên, nếu Khu bảo tồn được ASEAN công nhận là vườn di sản sẽ mở ra nhiều cơ hội hợp tác, đầu tư giữa Đồng Nai với các tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên.

Đánh giá về những giá trị văn hóa dân tộc, một trong những tiêu chí của vườn di sản, Phó giám đốc Sở VH-TTDL Nguyễn Hồng Ân cho rằng, hiện nay các nhà khảo cổ học đã chứng minh Khu bảo tồn là nơi người cổ Đồng Nai đã có quá trình sinh sống và để lại tầng văn hóa dày. Đặc biệt, tại khu vực đồi Phòng Không và địa đạo Suối Linh vẫn còn rất nhiều dấu tích về quá trình cư trú và xưởng chế tác các công cụ đồ đá nổi tiếng. Sở VH-TTDL đang xây dựng hồ sơ để trình UBND tỉnh công nhận 2 điểm trên là di tích.

Ngoài ra, theo ông Ân, Khu bảo tồn còn có di tích liên quan đến văn hóa Óc Eo tại xã Phú Lý (H.Vĩnh Cửu). Tuy di tích không còn nguyên vẹn nhưng vẫn có thể khai quật và bảo tồn để phát triển du lịch. Đối với tiêu chí ý nghĩa về dân tộc học, trong Khu bảo tồn hiện còn có cộng đồng các dân tộc thiểu số đang sinh sống, trong đó có 2 dân tộc bản địa Mạ và Chơro đã cư trú rất lâu đời cùng với một số dân tộc thiểu số khác từ miền Bắc di cư vào Nam đã tạo ra một nền văn hóa phi vật thể khá phong phú.

Ông Ân cũng cho rằng, trong quá trình xây dựng Vườn di sản ASEAN, Khu bảo tồn cần xác định bảo đảm sử dụng bền vững cho tất cả các giá trị hiện có, gồm nguồn tài nguyên thiên nhiên và nguồn tài nguyên về các lĩnh vực văn hóa, lịch sử (Căn cứ Trung ương Cục miền Nam, Khu ủy miền Đông Nam bộ và địa đạo Suối Linh).

* Cụ thể hóa các tiêu chí

Để được công nhận Vườn di sản ASEAN, Khu bảo tồn phải đạt được 10 tiêu chí như: có tính toàn vẹn sinh thái, tính đại diện, tính tự nhiên, tầm quan trọng của tính bảo tồn cao, có ý nghĩa dân tộc học…

Đại diện Sở TN-MT cho rằng, việc xác lập hồ sơ để xây dựng Khu bảo tồn thành vườn di sản là nghĩa vụ của quốc gia vì Việt Nam là thành viên của công ước Ramsar và ASEAN về bảo tồn thiên nhiên và thực hiện bảo vệ ĐDSH. Đồng Nai là tỉnh phát triển về công nghiệp và dịch vụ nên thời gian qua vấn đề xây dựng khu bảo tồn thiên nhiên cũng như công tác bảo vệ môi trường luôn được quan tâm, có sự tác động qua lại về môi trường. Việc được công nhận vườn di sản thể hiện được nỗ lực của địa phương và quốc gia trong việc nâng cao uy tín, hình ảnh của Việt Nam về vai trò bảo tồn đa dạng sinh học. Các hoạt động nghiên cứu, tiếp cận, chia sẻ nguồn gen… cũng là quyền lợi của Khu bảo tồn khi thực hiện ĐDSH. Khu bảo tồn cần bổ sung thông tin cụ thể từng tiêu chí theo quy định của Chương trình Vườn di sản ASEAN để có tính thuyết phục khi các đơn vị thông qua hồ sơ.

Vườn di sản ASEAN là các khu bảo tồn được lựa chọn trong khu vực ASEAN, được biết đến với sự đa dạng sinh học và hệ sinh thái độc đáo, sự hoang dã và các giá trị nổi bật. Các vườn di sản ASEAN được đánh giá cao nhất vì tầm quan trọng của chúng về bảo tồn, duy trì các quá trình sinh thái và hệ thống hỗ trợ sự sống; bảo tồn sự đa dạng di truyền; đảm bảo tính bền vững của các hệ sinh thái; duy trì những vùng hoang dã có giá trị về danh lam thắng cảnh, văn hóa, giáo dục, nghiên cứu, giải trí và du lịch.

Ngọc Liên