Đọc Tình ca Tiếng nước ta, thêm yêu sâu đậm tiếng Việt

Tác phẩm Tình ca Tiếng nước ta (Nhà xuất bản Trẻ ấn hành) được tác giả Dương Thành Truyền viết với “lòng biết ơn vô hạn các bậc tổ tiên, các thế hệ tiền nhân đã giữ gìn, sáng tạo và phát triển cho tiếng Việt mãi mãi trường tồn”.

Tác giả Dương Thành Truyền (thứ ba từ phải sang) trong lần giao lưu văn hóa đọc tại Thành phố Hồ Chí Minh tháng 4-2024.

Tác giả/nhà báo Dương Thành Truyền thể hiện tình yêu nồng nàn với ngôn ngữ dân tộc thông qua việc sưu tầm, phát hiện công phu về “những cuộc vui chữ nghĩa” mà người Việt đã tạo ra trong giao tiếp, trao đổi lẫn thể hiện nhu cầu trí tuệ trong đời sống tinh thần cởi mở thường ngày.

Vẻ đẹp cuốn hút của tiếng Việt

Hơn 400 trang in Tình ca Tiếng nước ta còn có phần ghi chép “tản mạn, chơi chữ thời hiện đại” phong phú, sáng tạo và lý thú mà tác giả đã thâu nhặt trong thực tế đời sống rất đa chiều, đậm tính giao thoa (từ trên mạng, báo chí lẫn ngoài… quán nhậu).

Qua ghi nhận, sưu tầm và nghiên cứu từ tác giả, tiếng Việt thời đại hôm nay mang một sức mạnh trường tồn, một vẻ đẹp cuốn hút đi qua bao dòng chảy thời gian, chất chứa bao giá trị văn hoá, sức sống lao động và tư duy, tâm hồn và trí tuệ, của dân tộc. Đó còn nổi bật với tiếng cười lạc quan yêu đời, sức sáng tạo và tài hoa từ bao thế hệ vun đắp “đã và đang sinh dưỡng cho tiếng mẹ ta không ngừng phát triển trên hành trình dân tộc vinh quang và hào hùng”.

“Chúng ta cần phải không ngừng học và rèn với vốn liếng mà cha ông đã để lại cho đến hôm nay. Càng am hiểu, càng thấu đáo thì lời ta nói, chữ ta viết càng hiệu quả. Tin rằng, một khi đã yêu quý thực sự tiếng nước mình, chúng ta sẽ không ngừng học hỏi và nâng cao năng lực để không những nói đúng, viết đúng, mà còn nói hay, viết đẹp nữa” - tác giả DƯƠNG THÀNH TRUYỀN chia sẻ.

Những ví dụ mà tác giả Dương Thành Truyền đưa ra ở cả 2 phần trong sách Riêng một góc trời và Biên bản từ cuộc sống rất phong phú, có từ cổ chí kim, từ học thuật lẫn bình dân, từ văn bản hành chính đến bình luận thể thao, từ kiểu ăn nói mới xuất hiện ngoài quán xá cho đến thành ngữ mới, lối chơi chữ bắt trend (xu hướng) lan tỏa chưa từng có trên mạng xã hội… khẳng định quan điểm dù vô tình hay hữu ý, “tiếng Việt có sự đóng góp của mỗi người”.

Đời sống sinh động của giới trẻ và sự phát triển của mạng xã hội ngày nay mang đến những cách “chơi chữ” mới, ít nhiều độc lạ. Trong sách, tác giả có phần “Nói năng trong thời đại số”, “Ngôn từ theo dòng thời sự” hay “See tình” để phản ánh chuyện chơi chữ ngày nay nhiều dí dỏm, thú vị. Với cái nhìn thận trọng lẫn cởi mở, ông Dương Thành Truyền thừa nhận “ngôn từ không bất biến, từ vựng và các phương thức diễn đạt sẽ thay đổi theo thời gian”. Điều cần “cảnh giác” - theo ông - chỉ là lối ăn nói, viết lách “xem thường tiếng ta, lười nhác chuyển ngữ, tùy tiện chêm xen tiếng nước ngoài, dùng sai lệch từ vựng, bất chấp trật tự ngữ pháp…”.

Tình yêu sâu đậm

Một lối ăn nói, một kiểu chơi chữ “mà chỉ có tiếng Việt mới có thể vận dụng được”, một phương thức diễn đạt độc đáo, bất ngờ, những câu tiếng lóng đa nghĩa… trong tiếng Việt mà tác giả Dương Thành Truyền ghi nhận được thường khiến tác giả “sảng khoái, sung sướng và xúc động”. Và ông đã thốt lên: “Đâu đâu cũng cho ta cơ hội nhận ra vẻ đẹp, sự đặc sắc và sức mạnh diễn đạt của tiếng Việt, của văn hóa Việt”.

Người đọc cũng nhận thấy rằng những cách chơi chữ tài tình một thời, trong từng bối cảnh, giai đoạn xã hội cụ thể của Việt Nam xưa cho đến lối nói kết hợp Anh - Việt, Hán - Việt, tận dụng đồng âm sống động, hài hước của giới trẻ ngày nay giúp tiếng Việt ngày càng “lấp lánh huyền ảo kỳ thú” (từ dùng của GS-TS Nguyễn Đức Dân trong phần giới thiệu sách).

Tình ca Tiếng nước ta - nói như tác giả Dương Thành Truyền - là tập sách chứa “những câu chuyện kể lại từ hành trình ngắm nhìn thế giới chữ nghĩa đã và đang đi cùng chúng ta mọi lúc, mọi nơi, ai ai cũng có thể khám phá và tận hưởng”. Tác giả mong muốn người đọc nhiều thành phần luôn “tràn ngập trong lòng mình một tình yêu sâu đậm dành cho tiếng mẹ đẻ”.

Tình ca Tiếng nước ta là ấn phẩm mới nhất nằm trong bộ Tiếng Việt giàu đẹp của Nhà xuất bản Trẻ phát hành, dành cho các nhà nghiên cứu ngôn ngữ, quý thầy cô giáo, nhà văn, nhà báo, dịch giả, những người sáng tạo nội dung và bạn đọc nói chung yêu thích tìm hiểu ngôn ngữ tiếng Việt. Đến nay đã có 10 tựa sách như: Vẻ đẹp ngôn  ngữ, vẻ đẹp văn chương (Lê Xuân Mậu); Cuộc sống ở trong ngôn ngữ (Hoàng Tuệ); Ăn uống, nói, cười & khóc (Trần Hiền Ân); Tiếng Việt Phương Nam (Trần Thị Ngọc Lang); Đi tìm bản sắc tiếng Việt (Trịnh Sâm) và các sách của tác giả Nguyễn Đức Dân: Triết lý tiếng Việt; Từ câu sai đến câu hay; Muôn màu lập luận; Nỗi oan Thì, là, mà.

Trung Nghĩa