TS Phạm Tấn Hoàng Sơn, thành viên Hiệp hội Quốc tế về trí tuệ nhân tạo trong giáo dục (IAIED): Thích nghi để trí tuệ nhân tạo phục vụ tốt hơn cho đời sống con người

Trí tuệ nhân tạo ngày nay đang làm thay đổi đời sống xã hội loài người và là xu hướng không thể đảo ngược của tương lai. Mọi ngóc ngách của đời sống xã hội ngày nay đều đã và đang có sự góp mặt của công nghệ, trí tuệ nhân tạo, trong đó có lĩnh vực giáo dục.

Trí tuệ nhân tạo ngày nay đang làm thay đổi đời sống xã hội loài người và là xu hướng không thể đảo ngược của tương lai. Mọi ngóc ngách của đời sống xã hội ngày nay đều đã và đang có sự góp mặt của công nghệ, trí tuệ nhân tạo, trong đó có lĩnh vực giáo dục.

TS Phạm Tấn Hoàng Sơn

Xung quanh vấn đề trên, TS Phạm Tấn Hoàng Sơn, thành viên Hiệp hội Quốc tế về trí tuệ nhân tạo trong giáo dục (IAIED), giảng viên Đại học Stephen F.Austin (bang Texas, Hoa Kỳ) đã có chia sẻ về ảnh hưởng của công nghệ trí tuệ nhân tạo đối với lĩnh vực giáo dục và cách để thích ứng, đưa nó phục vụ tốt hơn cho con người.

Trí tuệ nhân tạo thay đổi đời sống xã hội

* Thưa ông, trí tuệ nhân tạo (AI) đã xuất hiện trên thế giới như thế nào và nó được ứng dụng ra sao?

- Từ những năm 50 của thế kỷ trước, AI ra đời khi nghiên cứu ban đầu về khoa học tính toán khám phá các phương pháp tự động hóa đơn giản. Thông qua nghiên cứu này, các nhà khoa học bắt đầu dùng máy tính để bắt chước một số hình thức lý luận của con người, cho phép máy tính và máy móc của chúng ta trở thành những người bạn đồng hành thông minh.

Từ đó đã lần lượt có những cấu trúc của AI và hiện có khoảng 30 nước tham gia vào 70 dự án AI trên cấp độ toàn cầu. Ngày nay, AI đang được ứng dụng sâu vào mọi lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội loài người. Từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh cho đến các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục, quản lý con người, quản lý xã hội...

* Riêng trong lĩnh vực giáo dục, AI có những điểm nào đáng chú ý?

- Công nghệ AI đang tiến vượt trội so với các quy định luật pháp, quy chuẩn đạo đức xã hội, giáo trình học tập và sự hiểu biết của đa số người trên toàn thế giới. Có thể dự đoán rằng AI sẽ gia tăng xu hướng giảm số lượng giảng viên chuyên môn cao trong lĩnh vực của họ và thay thế họ bằng các giải pháp tự động hóa. Điều này chỉ đẩy nhanh thêm xu hướng hiện tại đối với các thỏa thuận lao động không ổn định cho giáo viên và giảng viên. Cấu trúc mâu thuẫn của hệ thống được hình thành bởi thị trường và lợi nhuận, tạo ra cuộc khủng hoảng về nhận thức, ý tưởng và giải pháp cho giáo dục ở mọi cấp độ trên toàn thế giới.

Không chỉ trong lĩnh vực giáo dục mà thời gian qua chúng ta có thể thấy nhiều tập đoàn lớn trên thế giới đã sa thải hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn nhân viên. Bên cạnh những khó khăn khác thì ứng dụng của công nghệ, AI cũng là một tác nhân tạo ra làn sóng cắt giảm ấy.

* Để thích ứng với sự phát triển của AI, ông nghĩ trong giáo dục cần có sự thay đổi như thế nào?

- Ở tầm mức quốc gia, các chương trình hành động về AI nên sớm được xây dựng và công bố công khai. Theo đó, xây dựng ngay chính sách AI quốc gia cho giáo dục và đào tạo giáo viên. Đây không phải là cuộc đua lên mặt trăng giữa các quốc gia, mà là sự chuẩn bị tất yếu cho sự thay đổi cơ bản cách tiếp cận đối với nền kinh tế, văn hóa, lịch sử, chính trị và khoa học kỹ thuật.

Bên cạnh đó, cần có một mạng lưới quốc gia của các nhà sư phạm, giáo viên và nhà nghiên cứu giáo dục để họ có thể chia sẻ kiến thức và giới hạn của công nghệ trong giáo dục. Bất kỳ cuộc thảo luận nào về việc tích hợp AI vào phương pháp giảng dạy, chương trình học và quản lý tổ chức đều phải bao gồm sự tiến bộ trong việc hiểu biết về giới hạn của công nghệ. AI có thể biết rất nhiều ứng dụng ngoài sức tưởng tượng của con người và hiện đang được thử nghiệm để đưa ra thị trường nên cần được nhanh chóng trao đổi kinh nghiệm sử dụng và đánh giá tác động từ nhiều góc nhìn.

Thay đổi để thích nghi và sáng tạo hơn

* Có người nói rằng AI đang gây nguy hiểm cho con người và đến một lúc nào đó, nó có thể thay thế con người, trở thành một “giống loài” thực thụ, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Tôi nghĩ đó là vấn đề cũng hơi “xa vời”, trên thực tế, AI do con người nghĩ ra và để phục vụ lại con người. Cái độc đáo của chúng ta là sự sáng tạo, chừng nào con người còn bắt AI phục vụ mình thì chừng đó chúng ta vẫn nắm đằng chuôi, vẫn là người ra lệnh.

* Nhiều ý kiến cho rằng, giáo viên phải nâng cao trình độ, hiểu biết của mình về AI. Riêng ông nhận định về vấn đề này như thế nào?

- Đây là điều dĩ nhiên, ngay cả trong điều kiện bình thường thì giáo viên cũng cần phải có sự đổi mới liên tục. Trong tương lai không xa, số lượng giáo viên có chuyên môn cao và giàu cảm xúc theo cách hiểu truyền thống sẽ giảm dần. Thay vào đó, giáo viên tương lai là những người có kỹ năng tương tác với AI để cải tiến tốt hơn nữa và hoàn thiện các kỹ thuật sư phạm hiệu quả hơn cho việc học của mỗi học viên.

Ngành Giáo dục cần yêu cầu người dạy, người học sẽ phải thay đổi, điều chỉnh để tận dụng được những lợi thế và giảm thiểu những tác động tiêu cực, những mặt trái của AI mang lại. Giảng viên cần trang bị cho sinh viên các kỹ năng cơ bản để sử dụng AI hiệu quả, giúp họ hiểu được tầm quan trọng của việc đặt câu hỏi và phân tích dữ liệu để tạo kết quả tin cậy, đồng thời cần thúc đẩy sự phát triển kỹ năng tư duy phản biện và khả năng đưa ra các câu hỏi sáng tạo.

Công nghệ AI sẽ tiếp tục có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống. Ảnh minh họa

* Thưa ông, nếu lạm dụng công nghệ quá mức liệu có gây ra lo lắng gì không?

- Tôi nghĩ cần có cách tiếp cận phù hợp khi học tập. Thay vì sợ hãi và tránh xa, giáo viên, sinh viên nên tiếp tục học hỏi và nghiên cứu về AI để có thể hiểu rõ hơn về công nghệ này và sử dụng nó một cách hiệu quả. Cần phải tìm hiểu về các tiến bộ trong lĩnh vực AI và các ứng dụng của nó trong các ngành công nghiệp khác nhau. Việc tiếp cận AI từ trên ghế nhà trường giúp sinh viên có được chuyên môn sâu hơn về các công nghệ mới nhất, từ đó có kiến thức và kỹ năng cần thiết để làm việc với AI trong tương lai.

* Xin cảm ơn ông!

Văn Gia (thực hiện)