Tăng cường tính tuân thủ pháp luật để bảo vệ quyền lợi người lao động

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) ngày càng đóng vai trò quan trọng trong bảo đảm an sinh xã hội bền vững và bảo đảm quyền lợi của người lao động (NLĐ) trong điều kiện gặp rủi ro lao động bị mất việc làm... Tuy nhiên, việc NLĐ hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) thông báo về tình trạng việc làm chưa đúng là vấn đề gây ra nhiều hệ lụy cho cả NLĐ, đơn vị sử dụng lao động và cơ quan quản lý.

Người lao động làm thủ tục nhận bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh.

Khó khăn trong thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp sai quy định

Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, tính đến ngày 30-6-2024, toàn tỉnh đã phát sinh 7.525 trường hợp phải thu hồi với số tiền hơn 40,7 tỷ đồng TCTN hưởng sai quy định. Trong đó, đã thực hiện thu hồi được 5.873 người, tương ứng với gần 32 tỷ đồng.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng thu hồi TCTN, nhưng nguyên nhân đầu tiên và cơ bản nhất là ý thức chấp hành pháp luật về BHTN của NLĐ. Trong quá trình hưởng TCTN, hàng tháng, NLĐ phải thông báo về việc tìm việc làm với Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh. Tuy nhiên, nhiều trường hợp đã có việc làm nhưng thông báo không đúng, dẫn đến việc phải thu hồi TCTN.

Qua rà soát của Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, nhiều NLĐ không cung cấp các giấy tờ để thông báo có việc làm nên đơn vị gặp khó khăn trong công tác tham mưu quyết định chấm dứt hưởng và thu hồi tiền TCTN. Ngoài ra, ý thức tuân thủ pháp luật của một số NLĐ còn hạn chế, chưa xử phạt NLĐ không thực hiện quyết định thu hồi tiền TCTN. Một số NLĐ đã có quyết định thu hồi tiền TCTN, khi hướng dẫn và yêu cầu nộp tiền lại không hợp tác. Hơn nữa, NLĐ hưởng TCTN chủ yếu là lao động phổ thông, lao động di cư nên thường xuyên thay đổi nơi ở, số điện thoại liên lạc, văn bản gửi đến địa phương không có người nhận... Do đó, việc liên hệ để xác minh, thu hồi tiền TCTN gặp nhiều khó khăn; hoặc khi đến làm việc trực tiếp thì NLĐ không có khả năng nộp lại số tiền đã hưởng TCTN.  

Người lao động làm thủ tục nhận bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh.

Thêm vào đó, nhận thức của một bộ phận NLĐ về chính sách BHTN chưa đầy đủ nên còn có những trường hợp người sử dụng lao động còn chậm cung cấp hợp đồng lao động để NLĐ thực hiện thủ tục chấm dứt hưởng TCTN. Trường hợp hiểu biết về chính sách lại vì sức ép việc làm nên không dám đấu tranh với chủ sử dụng lao động để tự bảo vệ quyền lợi của mình khi đã đi làm nhưng chưa có hợp đồng lao động kịp thời, để thực hiện chấm dứt hưởng TCTN và bảo lưu số tháng chưa hưởng. Một số trường hợp khác còn chủ quan, không thực hiện trách nhiệm của bản thân nên không thông báo theo quy định… 

Sở Lao động, thương binh và xã hội đề nghị NLĐ đóng số tiền thu hồi TCTN trực tiếp về cơ quan bảo hiểm xã hội hoặc qua số tài khoản: 67010009846126, Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV), nội dung “Họ và tên thu hồi theo quyết định số (số quyết định) ngày (ngày ban hành quyết định)” để đảm bảo quyền lợi về sau.

Chế tài xử phạt chưa đầy đủ

Thực tế, việc thu hồi tiền TCTN gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt là ý thức tuân thủ pháp luật hạn chế, chế tài xử phạt về BHTN chưa đầy đủ, chưa có tính răn đe nên còn tình trạng chây ì, không thực hiện quyết định thu hồi tiền TCTN. Chưa có biện pháp xử phạt hành chính đối với NLĐ không thực hiện quyết định thu hồi và một số trường hợp NLĐ không có khả năng nộp lại số tiền đã hưởng hoặc một số trường hợp NLĐ đã chết, mất tích, ra nước ngoài định cư.

Chưa có đủ công cụ để thật sự quản lý lao động nên rất khó kiểm soát tình trạng việc làm của NLĐ, vì vậy vẫn xảy ra tình trạng NLĐ vừa hưởng TCTN, vừa có việc làm.

Sở Lao động, thương binh và xã hội đã phối hợp với cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh và các doanh nghiệp gửi văn bản đề nghị NLĐ thực hiện quyết định thu hồi TCTN. Tuy nhiên, nhiều trường hợp chưa thực hiện theo quyết định.

Trong thời gian tới, Sở Lao động, thương binh và xã hội sẽ tăng cường công tác thu hồi, phối hợp với chính quyền địa phương và đề nghị các doanh nghiệp hỗ trợ thực hiện. Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh phối hợp chặt chẽ với cơ quan bảo hiểm xã hội rà soát các trường hợp đang hưởng TCTN mà có việc làm. Các trường hợp cố tình không thực hiện sẽ có biện pháp xử lý vi phạm.        

P.V