Chuyện cũ... nói hoài

Người viết có quen cậu bạn nhỏ tuổi, suốt 12 năm liền là học sinh giỏi, thi đậu vào một trường đại học "có số má" với chuyên ngành tài chính và là niềm tự hào của gia đình.

Người viết có quen cậu bạn nhỏ tuổi, suốt 12 năm liền là học sinh giỏi, thi đậu vào một trường đại học “có số má” với chuyên ngành tài chính và là niềm tự hào của gia đình. Năm học thứ 3, cậu đột ngột xin nghỉ học, ngày nào cũng lên mạng xem các video clip về phương pháp làm giàu, nghe những chia sẻ về việc làm sao để kiến tạo một mạng lưới bán hàng đa cấp rộng rãi để “một bước lên tiên”. Cậu gặp gỡ những “người thành đạt” trong mạng lưới bán hàng của hãng A. Và cậu chấp nhận bị đuổi học để đi bán hàng, để làm giàu. Dĩ nhiên cậu thất bại, nhưng đường học vấn lỡ làng và đến nay vẫn đang lơ mơ mất phương hướng, trong khi hầu hết bạn bè đã tốt nghiệp và đi làm.

Cậu bạn đó không phải là trường hợp cá biệt. Chưa bao giờ vào lúc này, xung quanh đời sống con người lại có quá nhiều người bán hàng đa cấp đến thế. Nếu không mộng mơ đến nỗi bỏ việc đi bán hàng, thì nhiều người xem đó là một “việc làm thêm”, dù họ có là giáo viên, bác sĩ, nhân viên hành chính, kế toán…

Hầu hết những người bán hàng đa cấp mà người viết quen biết đều đã thất bại trong việc kinh doanh, tất cả những ảo tưởng về sự thành đạt, giàu có đi lên từ những mạng lưới bán hàng nhanh chóng vỡ ra như bong bóng xà phòng. Một số sinh viên lỡ dở việc học, nhiều người “tiền mất tật mang” với hàng đống tiền bỏ ra mua hàng, hàng chục mối quan hệ hư hỏng và đổ vỡ trong quá trình họ mời mọc mua hàng hay tham gia mạng lưới. Nhưng bằng cách đánh vào lòng tham, những công ty kinh doanh đa cấp với đủ loại hàng hóa, dịch vụ, từ thực phẩm chức năng đến huy động vốn luôn tìm được những nạn nhân mới để mời mọc họ tham gia.

Sẽ có người phản biện, rằng “network marketing” (thuật ngữ trong giới bán hàng đa cấp, được hiểu bằng cụm từ “kinh doanh theo mạng”, “kinh doanh đa cấp”) là cả một nghệ thuật và được nhiều nơi trên thế giới chấp nhận. Hẳn nhiên là thế, tuy vậy, thực tế là ở những nước mà pháp luật về kinh doanh đa cấp chưa hoàn thiện, chế tài chưa cao thì kinh doanh đa cấp đang thực sự trở thành mối lo ngại lớn.

Cũng sẽ là “vơ đũa cả nắm” nếu cho rằng 100% các doanh nghiệp đang hoạt động ở lĩnh vực này đều... bậy bạ. Thực tế, có những phản hồi cho thấy một số mặt hàng của vài doanh nghiệp kinh doanh đa cấp có chất lượng khá tốt, tuy nhiên giá bị “thổi” quá cao. Và những gì các mạng lưới bán hàng đa cấp đang gây ra theo những cách rất tinh vi, thực sự khó lòng lấy được sự chia sẻ, đồng tình của người tiêu dùng một cách lâu dài.

Vi Lâm