Công tác xóa đói giảm nghèo: Tìm những giải pháp căn cơ, hiệu quả

Bước vào giai đoạn 3 của chương trình xóa đói giảm nghèo (2006-2010), sau 2 năm thực hiện đã có nhiều khởi sắc để người nghèo lạc quan tin tưởng vào tương lai. Nhưng trước những biến động của nền kinh tế - xã hội, hơn bao giờ hết những người làm công tác xóa đói giảm nghèo cũng đang đối diện với nhiều khó khăn, thử thách mới.

Vay vốn để kinh doanh nhỏ - một trong những giải pháp góp phần thoát nghèo cho hộ nghèo đô thị.

* Những tín hiệu lạc quan

Theo Ban xóa đói giảm nghèo của tỉnh, dựa trên chuẩn nghèo chung của cả nước, trên địa bàn Đồng Nai hiện có 33.832 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 7,97%. Nếu so với cách đây 2 năm, thì tỷ lệ này đã giảm 4,29%, trong khi quy định về chuẩn nghèo lại nâng lên. Điều này cho thấy tăng trưởng và phát triển kinh tế đã tác động rất nhiều đến công tác xóa đói giảm nghèo của địa phương.

Một trong những nguyên nhân kéo giảm tỷ lệ hộ nghèo là các chính sách tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo vay vốn kinh doanh, sản xuất đã tiến triển tốt, đảm bảo cả về chất lẫn về lượng. Đa số hộ nghèo đủ điều kiện đều được vay vốn, sử dụng vốn đúng mục đích, nhờ đó đã tăng thêm thu nhập. Chỉ tính trong 2 năm 2006 và 2007 đã có gần 29 ngàn lượt hộ vay hơn 245 tỷ đồng, nhưng nợ quá hạn chỉ chiếm 6,3% tổng dư nợ, cho thấy các hộ nghèo được vay đều sử dụng vốn có hiệu quả và hoàn được vốn. Nhiều mô hình sản xuất, làm ăn mới tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực như: mô hình sản xuất VAC của hộ anh Đỗ Văn Hoàng (xã Bàu Trâm, TX.Long Khánh), mô hình làng dân tộc thoát nghèo xã Xuân Hòa (huyện Xuân Lộc), mô hình nuôi bò sinh sản ở Tà Lài (huyện Tân Phú)... đã được học tập và nhân rộng.

Gần đây nhất, Chương trình 134 hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nhà ở và nước sinh hoạt cho hộ nghèo được chính thức khởi động từ năm 2007 cũng đã cải thiện đáng kể đời sống của các hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trên 2.800 hộ nghèo đã được hỗ trợ với kinh phí gần 26 tỷ đồng đã phần nào nâng cao đời sống, góp phần giảm nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số tại các vùng sâu, vùng xa.

Song song đó, các chính sách hỗ trợ khác như: dạy nghề, giải quyết việc làm cho lao động nghèo nông thôn, hỗ trợ về y tế, giáo dục, vận động các nguồn lực xã hội xây dựng nhà tình nghĩa, các hoạt động đóng góp quỹ "Vì người nghèo"... cũng đã đi vào nề nếp, biến thành phong trào được xã hội tích cực hưởng ứng và ngày càng mở rộng.

* Nguy cơ tái nghèo và xuất hiện hộ nghèo mới

Theo nhận định của ông Lê Văn Cúc, Phó ban chuyên trách xóa đói giảm nghèo của tỉnh, khoảng cách giàu nghèo giữa vùng thành thị với nông thôn đang có xu hướng ngày càng dãn ra. Nếu như cách đây 2 năm, tỷ lệ hộ nghèo nông thôn trong tổng số hộ nghèo chiếm 85%, thì con số này hiện nay đã tăng lên 90% và tập trung ở vùng sâu, vùng xa. Trong khi đó, so với vùng thành thị hay các khu công nghiệp thì nông nghiệp - nông thôn chưa phát triển đồng bộ, tốc độ đầu tư hạ tầng cho vùng nông thôn thấp, giao thông khó khăn, một số dự án khuyến nông và hỗ trợ sản xuất, hỗ trợ phát triển ngành nghề triển khai còn chậm. Việc giá nông sản bấp bênh dẫn đến thu nhập của nông dân không được ổn định, cộng thêm thời gian gần đây xuất hiện nhiều thiên tai, dịch bệnh đã làm tăng số nông dân làm ăn bị thua lỗ. Với những thế yếu đó, hộ nghèo nông thôn càng khó khăn hơn.

Bên cạnh đó, trên 70% hộ nghèo có thu nhập thực tế bình quân khoảng 151 ngàn đồng/người/tháng, cách biệt rất xa so với chuẩn nghèo nông thôn là 250 ngàn đồng. Đây là khó khăn rất lớn cho việc thực hiện mục tiêu giảm nghèo nếu không có giải pháp đủ mạnh.

Kết quả phân tích cũng cho thấy, có đến 65,6% hộ nghèo có thu nhập chủ yếu phụ thuộc vào tiền công. Điều này đồng nghĩa với việc số đông hộ nghèo thiếu tư liệu sản xuất như: không có đất đai để trồng trọt, thiếu công cụ lao động hoặc vốn để kinh doanh, sản xuất. Thế nhưng, với quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa như hiện nay, đất nông nghiệp đang ngày càng bị thu hẹp bởi các khu dân cư, khu công nghiệp sẽ làm tăng lên tỷ lệ nông dân mất đất, không còn tư liệu sản xuất, dẫn đến khả năng xuất hiện những hộ nông dân trở thành hộ nghèo đô thị mới. Những hộ nghèo ở đô thị này sẽ rất khó vươn lên nếu không có được chính sách hỗ trợ thỏa đáng, phù hợp.

Gần đây nhất, từ đầu năm 2008 đến nay, tốc độ lạm phát, trượt giá nhanh đã khiến đời sống dân nghèo nông thôn lẫn thành thị gặp nhiều khó khăn. Nguy cơ các hộ tái nghèo lẫn xuất hiện hộ nghèo mới là điều có thể xảy ra.

* Cần những giải pháp phù hợp, bền vững

Với mục tiêu là phấn đấu đến năm 2010 sẽ đưa tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh xuống dưới 1%, bảo đảm thu nhập bình quân của hộ nghèo tăng ít nhất 2 lần, những hộ vượt nghèo không chỉ là vượt được chuẩn mà còn có điều kiện để tự vươn lên trung bình và khá, hòa nhập vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, việc phải đưa ra được những giải pháp thoát nghèo phù hợp và bền vững là điều cần thiết.

Theo ông Lê Văn Cúc, với những hộ nông dân nghèo thiếu đất đai canh tác thì biện pháp đào tạo nghề, giải quyết việc làm là một trong những giải pháp căn cơ, hiệu quả bởi với tình hình quỹ đất ngày càng hạn hẹp, Nhà nước không thể đáp ứng hết nhu cầu đất đai cho người dân. Ngay cả với Chương trình 134, dự kiến đến năm 2010 cũng chỉ có thể giải quyết hỗ trợ khoảng 6.000 m2 đất ở cho 86 hộ dân tộc thiểu số nghèo, còn đất sản xuất thì được đề xuất thay thế bằng các dự án hỗ trợ khác. Vì thế, dự án dạy nghề cho người nghèo được xác định là giải pháp quan trọng. Dự kiến, trong 2 năm tới toàn tỉnh sẽ dạy nghề cho trên 3.800 lao động nghèo với mức kinh phí gần 1,2 triệu đồng/người.

Bên cạnh đó, một trong những điều kiện cần để giảm nghèo bền vững, phát huy hiệu quả nguồn vốn vay ưu đãi, là phải nhanh chóng triển khai các dự án khuyến nông, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh đúng mức cho hộ nghèo, giúp cho người nghèo biết cách làm ăn, phát triển sản xuất, mở rộng ngành nghề. Mỗi năm tỉnh sẽ dành ra khoảng 4,8 tỷ đồng để hỗ trợ cho 4.500 lượt người được tập huấn khuyến nông cùng với các dự án khác trong chương trình.

Tuy nhiên, trên tất cả là người dân nghèo phải tự lực vươn lên với sự hỗ trợ của Nhà nước và xã hội. Bởi, tất cả sự hỗ trợ sẽ trở thành vô nghĩa nếu như không xóa bỏ được tư tưởng trông chờ, ỷ lại...

Như Nguyễn