Họp mặt truyền thống “Cựu học sinh miền Nam trên đất Bắc“ lần 2 tại Đồng Nai

Buổi sáng thứ bảy 23-4, khu du lịch Bửu Long là nơi tụ họp của hơn 100 cán bộ, chiến sĩ từng là cựu học sinh miền Nam trên đất Bắc. Tay bắt mặt mừng, câu chuyện về những ngày sống, chiến đấu, học tập trong lòng miền Bắc được các thế hệ học sinh miền Nam kể cho nhau như một niềm tự hào về một thời nhớ mãi.

Bác Hồ đến thăm HSMN tại Học viện thể dục Bắc Kinh, Trung Quốc, năm 1961.

* Lời của đảng và Bác Hồ

Sau hiệp định Genève 1954, cùng với hàng vạn cán bộ, chiến sĩ cách mạng miền Nam tập kết, nhiều thiếu nhi miền Nam đã được Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam đưa ra miền Bắc học tập. Trường học sinh miền Nam (HSMN) trên đất Bắc được hình thành từ chủ trương của Đảng và Bác Hồ nhằm đào tạo nguồn cán bộ miền Nam chuẩn bị lực lượng giải phóng miền Nam , bắt tay vào xây dựng đất nước trong những buổi đầu Việt Nam thống nhất. Lực lượng HSMN, tính cả thời kỳ sơ tán sang Quế Lâm (Trung Quốc) có gần 30.000 người, theo học ở 40 trường. Ngoài lực lượng thiếu nhi tập kết ra Bắc đợt 1954-1955, Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam tiếp tục đưa con em, các chiến sĩ trực tiếp cầm súng chiến đấu, thanh niên tiên tiến... đi học. Ông Huỳnh Văn Bình, nguyên chủ tịch UBND tỉnh, hiện là Chủ tịch Hội khuyến học tỉnh-một trong những HSMN từng theo học tại Trường HSMN tại Hà Đông (tỉnh Hà Sơn Bình cũ, nay thuộc tỉnh Hà Tây) kể: “Sau năm 1954, ở miền Bắc xuất hiện một nhóm học sinh mang “đặc điểm nhân thân” rất đặc biệt: đối với nhân dân miền Bắc, chúng tôi là một trong những đại diện của miền Nam đang gian khổ chống Mỹ. Còn đối với người thân đang chiến đấu trong Nam, chúng tôi là một trong những biểu trưng về miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Nhóm học sinh này chủ yếu là bộ đội trẻ tập kết ra Bắc sau 1954 được cho đi học văn hóa và con em nhiều cán bộ đang công tác ở miền Nam được lần lượt đưa ra Bắc sau đó. Tất cả đều được gọi chung là HSMN. Trường HSMN trên đất Bắc là cái nôi đào tạo các thế hệ HSMN trong hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, đời sống vô vàn khó khăn của miền Bắc lúc bấy giờ, thể hiện quyết tâm cao của Đảng, Chính phủ, Bác Hồ và đồng bào miền Bắc vì miền Nam ruột thịt, vì cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất nước nhà”.

Cũng từ mái trường này, các thế hệ HSMN được vào học các trương phổ thông,đại học, được đào tạo trên đại học ở miền Bắc và các nước xã hội chủ nghĩa anh em. Cũng từ mái trường này, HSMN trở thành kỹ sư, bác sĩ, nghệ sĩ, nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lý...đảm nhận những trọng trách trên hầu hết các hoạt động chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc .

* Sống trong lòng miền Bắc

Với các thế hệ HSMN, những năm tháng sống và học tập trên đất Bắc luôn là quãng thời gian “hào hùng không thể nào quên”. Bác sĩ Trần Thị Ngọc Hoa (bệnh viện Đồng Nai) kể: “Tham gia làm cơ sở của cách mạng đến 16 tuổi, tôi được lệnh ra Bắc. Sáu tháng cơm đùm cơm vắt cùng đoàn gồm 30 người, lớn nhất 17 tuổi, nhỏ nhất 6 tuổi, vượt Trường Sơn ra Hà Nội. Chuyến đi kéo dài, đến được Hà Nội thì nhiều người lâm bệnh, được đưa điều trị ở bệnh viện Bạch Mai. Tôi được về học ở Trường HSMN số 11 đặt tại Kiến An (Hải Phòng). Một chữ cắn đôi chưa biết nên cứ tối theo học vỡ lòng, ngày học lớp 1, cực khổ mấy cũng nhủ lòng phải học vì Đảng và Bác Hồ, miền Nam đang chờ mình. Đến năm 1972 thì tôi thi vào đại học Y Khoa Bắc Thái. Lần đi nhận giấy báo trúng tuyển đại học đúng thời điểm Mỹ pháo kích đánh vào phố Khâm Thiên, cứ tưởng không còn ngày về. Giữa trời bom đạn, một chú bộ đội, sau này tôi mới biết là thương binh, đã tìm mọi cách đưa tôi trở về Đông Triều an toàn...”. Nghe đến Trường HSMN số 11 ở Kiến An, bác Trần Phương, cán bộ hưu trí hồi tưởng lại những thời khắc trường phải di chuyển để đảm bảo việc dạy học: “Trường đóng ở Kiến An, trước hồ Hạnh Phúc. Năm 1965 sơ tán lên Thái Bình, rồi qua Móng Cái. Bị không quân Mỹ coi là mục tiêu quan trọng cần oanh kích, năm 1966, lại sơ tán ra Trà Cổ-Bình Ngọc và Xuân Lan. Tiếp tục bị săn đuổi đến năm 1967, “Hợp tác xã Tiền Phong 1” (Trường HSMN số 11, cấp 1) và “Hợp tác xã Tiền Phong 2” (Trường HSMN số 13, cấp 2) lên cầu Pác Luân, qua sông KaLong, lên Nam Ninh, tới Quế Lâm (Quảng Tây, Trung Quốc). Láng giềng có Trường HSMN Đông Triều, (cấp 3) Quảng Ninh, Trường nhi đồng miền Nam , Trường dân tộc (HSMN các dân tộc Tây Nguyên), Trường thiếu sinh quân...đã tới trước. Liên tục chuyển địa điểm nên trên đường đi không tránh khỏi những vệt bom Mỹ truy sát; các Trường HSMN từ Hải Phòng lên Quảng Ninh đã dừng lại ở biên giới Việt-Trung. Nhiều lần đau đớn chứng kiến bạn bè bị trúng bom chết tức tưởi, thầy trò càng quyết tâm hơn”.

Sống trong lòng miền Bắc, các thế hệ HSNM được thầy cô hết lòng dạy dỗ, chăm sóc thay cho cha mẹ, người thân đang chiến đấu trong Nam . Thầy Võ Kết dạy môn Toán-Lý được các thế hệ học trò từng học ở Trường HSMN tại Hà Đông nhắc nhiều nhất. Qua lời kể của ông Huỳnh Văn Bình thì thầy vui tính, người ngâm đen nhưng rất có duyên, luôn dành thời gian gần gũi, động viên học trò. Học trò miền Nam xa nhà được thầy Kết tận tình cưu mang. Thầy xem học trò như con em trong nhà nên có gì ngon cũng dành phần cho. Chiều nào thầy trò cũng xúm xít trồng thêm rau củ, chăn thêm gà lợn để cải thiện bữa ăn. Gần như tiền lương của thầy dùng trang trải vào việc chi tiêu, ăn uống cho học sinh. Nhưng nhớ nhất là được thầy tổ chức đón Tết ngay tại lớp học. Gần như anh em miền Nam nào cũng cảm động trước sự tận tâm, chu đáo của thầy. Còn với bác sĩ Mùi, một kỷ niệm dường như không thể nào quên là lần được đón Bác Hồ lên thăm. “Năm 1957, đúng lúc chúng tôi chuẩn bị đi dạy bổ túc thì nhận được tin Bác Hồ lên thăm Trường HSMN số 8. Khỏi phải nói cũng đủ biết anh em phấn khởi, hồi hộp đến mức nào. Bác đến, học sinh vây quanh Bác để được nghe Người hỏi thăm tình hình sức khỏe, học tập, tình cảm, chụp hình cùng Bác. Thế rồi bác cháu cùng nhau hát, hẹn ngày chiến thắng gặp nhau ở miền Nam . Vừa rồi, một tờ báo đã đăng lại tấm ảnh đó, tôi xem và hình dung lại từng khuôn mặt thân thương”.

Lần tìm lại tư liệu nói về HSMN, những mái đầu bạc phơ cùng ồ lên thú vị, bồi hồi trước những tấm hình, di ảnh trong tập sách “HSMN-một thời nhớ mãi”. Những tiếng “đây này, hồi đó, tôi mới 9 tuổi”, “tôi mười bảy”, “tấm hình này trường tôi đi cắm trại”, còn “tấm này là cảnh trường tôi tăng gia sản xuất”... Tất cả của một thời gắn bó trên đất Bắc chợt ùa về. Trường HSMN-niềm tự hào không chỉ của một thế hệ mà còn là sự kỳ vọng, lạc quan cao độ của Đảng và Bác Hồ, trên hết là tầm nhìn chiến lược đào tạo nguồn lực quan trọng cho công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất và dựng xây đất nước.

Thu Trang