Thế chiến thứ 2 bùng nổ, với âm mưu thống trị Đông Dương, thực dân Pháp đã thẳng tay đàn áp dã man phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân các nước Đông Dương. Mâu thuẫn giữa nhân dân Đông Dương với thực dân xâm lược ngày càng gay gắt. Trước tình thế đó, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp tại Bà Điểm (Hóc Môn - Gia Định) từ ngày 6 đến 8-11-1939, đã xác định: Trong hoàn cảnh mới, giải phóng dân tộc là nhiệm vụ cấp bách của các dân tộc Đông Dương.
Thế chiến thứ 2 bùng nổ, với âm mưu thống trị Đông Dương, thực dân Pháp đã thẳng tay đàn áp dã man phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân các nước Đông Dương. Mâu thuẫn giữa nhân dân Đông Dương với thực dân xâm lược ngày càng gay gắt. Trước tình thế đó, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp tại Bà Điểm (Hóc Môn - Gia Định) từ ngày 6 đến 8-11-1939, đã xác định: Trong hoàn cảnh mới, giải phóng dân tộc là nhiệm vụ cấp bách của các dân tộc Đông Dương.
 |
| Đoàn Thanh niên phong trào Nam kỳ khởi nghĩa (11-1940). Ảnh: T.L |
Quán triệt tinh thần của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng, từ tháng 7 đến tháng 10-1940, Đảng bộ Nam kỳ đã tổ chức nhiều cuộc họp để bàn thảo chủ trương tiến hành các bước chuẩn bị cho một cuộc khởi nghĩa vũ trang rộng khắp. Tinh thần chuẩn bị khởi nghĩa được phổ biến đến từng chi bộ Đảng, từng cơ sở cách mạng. Đến giữa tháng 11-1940, Xứ ủy Nam kỳ đã quyết định phát động toàn Nam kỳ nổi dậy đánh đổ ách thống trị của bọn thực dân xâm lược, giành chính quyền về tay nhân dân. Ngày 21-11-1940, Thường vụ Xứ ủy ra thông báo cho các cấp bộ Đảng nhất loạt phát động nhân dân nổi dậy vào lúc 24 giờ ngày 22-11-1940.
* Nhất tề nổi dậy…
Hưởng ứng lời hiệu triệu của Xứ ủy Nam kỳ, như được thổi bùng lên ngọn lửa yêu nước, đêm 22 rạng sáng 23-11-1940, 20/21 tỉnh, thành ở Nam kỳ đã nhất tề nổi dậy chống bọn thực dân xâm lược. Tuy nhiên, do kế hoạch khởi nghĩa bị lộ, do không có sự phối hợp hành động trong cả nước và thời cơ cũng chưa thật chín muồi, cuộc khởi nghĩa Nam kỳ đã không thành công, kẻ thù điên cuồng thẳng tay đàn áp, hàng ngàn đồng bào, đảng viên, cán bộ, chiến sĩ bị địch bắt, tra tấn, tù đày, giết hại vô cùng tàn bạo nhưng tinh thần quật khởi, quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh vẫn ấm nóng trong huyết quản của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân Nam kỳ lục tỉnh. Ngay sau đó, tiếp nối ngọn lửa của Nam kỳ khởi nghĩa, với tinh thần cách mạng tiến công, các chiến sĩ cộng sản thoát được trong cuộc đàn áp vẫn kiên cường, âm thầm móc nối, gầy dựng lại các cơ sở cách mạng trong lòng dân và tiếp tục hoạt động cách mạng.
* Nhiều bài học quý
Cùng với cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn và cuộc nổi dậy của binh lính Đô Lương. Cuộc khởi nghĩa Nam kỳ đã trở thành điểm son trong lịch sử dân tộc và cách mạng nước ta, như khẳng định của Hồ Chủ tịch: “Đó là những tiếng súng báo hiệu cho cuộc khởi nghĩa toàn quốc, là bước đấu tranh bằng vũ lực của các dân tộc Đông Dương”. Với tất cả sự khốc liệt của nó, cuộc khởi nghĩa Nam kỳ được xem như là một cuộc tổng diễn tập, một trận thử lửa, là dịp trui rèn ý chí và bản lĩnh đấu tranh của các lực lượng cách mạng. Thực tế đã chứng minh, chỉ không đầy 5 năm sau đó, dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng, Cách mạng Tháng Tám đã thành công vang dội và liên tục suốt 30 năm sau đó tinh thần bất khuất của đồng bào, chiến sĩ trong khởi nghĩa Nam kỳ đã góp phần hun đúc nên lòng dũng cảm, chí kiên cường cho Đảng ta, cho nhân dân ta trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Do những điều kiện khách quan và chủ quan, cuộc khởi nghĩa Nam kỳ tạm thời bị thất bại, nhưng đã để lại cho chúng ta hôm nay nhiều bài học quý giá về xây dựng lực lượng vũ trang, nghệ thuật chọn thời cơ, công tác bảo mật quân sự, xây dựng căn cứ địa cách mạng, xây dựng hệ thống tổ chức cơ sở Đảng và công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là bài học về mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với dân.
Hiện nay, toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đang đẩy mạnh thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để tranh thủ được thời cơ, vượt qua khó khăn, thách thức thì những bài học của cuộc khởi nghĩa Nam kỳ càng trở nên quý báu và còn giữ nguyên tính thời sự.
Vũ Thị Nghĩa
