Hợp tác xã có phải là doanh nghiệp?

Tiếp tục chương trình làm việc, chiều 25-10, Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIII thảo luận tại Hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật hợp tác xã (sửa đổi).

Tiếp tục chương trình làm việc, chiều 25-10, Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIII thảo luận tại Hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật hợp tác xã (sửa đổi).

Đan hàng thủ công mỹ nghệ tại Hợp tác xã Định Quán (Ảnh: V. NAM)

Các đại biểu cơ bản đồng tình với Báo cáo giải trình, tiếp thu chỉnh lý đồng thời tập trung cho ý kiến về: Bản chất của hợp tác xã (HTX); tổ chức liên minh HTX; chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước; quyền của HTX được thành lập công ty; phân phối thu nhập của HTX...

*Bản chất của hợp tác xã

Đề cập bản chất của HTX, đa số ý kiến đại biểu tán thành với định nghĩa HTX như tiếp thu, chỉnh sửa của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại khoản 1 Điều 4: HTX là tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 7 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, đồng sở hữu, bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp tác xã theo quy định của Luật này.

Có đại biểu cho rằng, theo quy định này, xét về mục tiêu, quan hệ sở hữu, quan hệ quản lý và quan hệ phân phối, HTX không phải là doanh nghiệp, mà là một tổ chức tập thể được lập ra để giúp đỡ lẫn nhau, để phục vụ và hỗ trợ các thành viên, thỏa mãn các nhu cầu về kinh tế, văn hóa xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận. Nhiều đại biểu đề nghị cần làm rõ hơn bản chất HTX khác với doanh nghiệp về mục đích hoạt động, mối tương quan với thị trường, với những đặc điểm khác nhau thể hiện trong 4 quan hệ cơ bản: Sở hữu, kinh tế, phân phối và quản lý. Đồng thời khẳng định: Qua từng thời kỳ, chặng đường phát triển của HTX có những thăng trầm nhưng phát triển HTX vẫn là tất yếu khách quan, có ý nghĩa kinh tế xã hội văn hóa lớn; đòi hỏi rõ hơn sự trợ giúp của Nhà nước và xã hội đối với sự phát triển của HTX, liên hiệp HTX, nhất là ở khu vực sản xuất dịch vụ nông nghiệp. Thế nhưng, nếu quy định HTX như một loại hình doanh nghiệp, vô hình chung, quy định tổ chức này là một tổ chức lưỡng tính, cùng một lúc phải chịu sự điều chỉnh đồng thời của hai Luật: Luật HTX và Luật doanh nghiệp, gây nên sự phức tạp, chồng chéo và dễ bị lợi dụng. Thực tế đã không có ít doanh nghiệp lợi dụng "khoác áo" HTX để khai thác chính sách ưu đãi, hỗ trợ.

Tuy nhiên, có đại biểu đề nghị cần xác định HTX mang chức năng kép là chức năng kinh tế - xã hội, trong đó chức năng kinh tế đóng vai trò tạo động lực phát triển, chức năng xã hội đóng vai trò tạo sức liên kết, hợp tác giữa các xã viên trong việc phát triển. Theo đại biểu, Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) xác định HTX là 1 loại hình doanh nghiệp, do đó dự thảo cũng phải xác định HTX là một tổ chức kinh tế tập thể có tư cách pháp nhân hoạt động như một loại hình doanh nghiệp. HTX phải mang tính hiện đại, quy mô sản xuất ngày càng lớn, năng suất lao động ngày càng cao, từ đó sản phẩm, dịch vụ tạo ra của HTX lớn hơn nhiều so với nhu cầu của xã viên. Nếu hạn chế HTX cung cấp dịch vụ ra bên ngoài, khống chế việc phân phối lợi nhuận như quy định trong dự thảo thì HTX không thể phát triển được, chỉ phù hợp với HTX nhỏ, kinh doanh trong phạm vi địa bàn nhỏ, không kích thích được các HTX lớn phát triển. Vì vậy, Luật phải làm rõ đặc điểm thành phần kinh tế tập thể HTX, điểm khác so với những bộ phận khác của chế độ sở hữu tập thể như công ty cổ phần.

*Hỗ trợ đến mức tối đa

Đề cập chính sách hỗ trợ, ưu đãi, nhiều đại biểu cho rằng, khó khăn lớn nhất hiện nay của HTX vẫn là tiếp cận nguồn vốn, nhất là HTX nông nghiệp, ngư nghiệp do vốn góp của thành viên HTX mà đa số là nông dân, ngư dân là không đáng; huy động vốn cũng không dễ dàng. Phần đông các HTX này không vay được vốn của ngân hàng thương mại do không có tài sản thế chấp. Do đó, cần bổ sung, quy định cụ thể hơn về chính sách hỗ trợ ưu đãi tín dụng.

Sản xuất rau ở cánh đồng Gia Yên ở xã Gia Tân 3, huyện Thống Nhất (Ảnh: H.G)

Các đại biểu cho rằng, phát triển HTX không những có ý nghĩa quan trọng về kinh tế mà còn có ý nghĩa quan trọng về xã hội. Đây là lực lượng xã hội to lớn nhưng phần lớn họ là nông dân, người nghèo, những người hạn chế vốn, kỹ thuật, công nghệ… Do đó, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đối với HTX nhiều hơn các loại doanh nghiệp khác. Tuy nhiên, quy định như trong dự thảo còn chung chung về cơ chế, chính sách, nhất là về chính sách đất đai, chính sách thuế… Theo các đại biểu, cần luật hóa những nội dung quy định trong Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) vào dự thảo Luật này. Đặc biệt, đối với lĩnh vực ngư nghiệp, đánh bắt hải sản xa bờ, hiện nay vừa là vấn đề phát triển kinh tế biển vừa là vấn đề chủ quyền biển đảo, do đó, dự thảo cần bổ sung quy định hỗ trợ về phương tiện, công nghệ, kỹ thuật cho ngành đánh bắt xa bờ. Bên cạnh đó là chính sách hỗ trợ về vốn, cơ sở vật chất ban đầu để tạo điều kiện cho HTX phát triển; quy định rõ chính sách hỗ trợ về nhân lực cho HTX, trong đó cần có cơ chế nhà nước đào tạo, tăng cường cán bộ có năng lực. Bên cạnh đó, Luật nên cụ thể hóa chính sách đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp như hỗ trợ về nhà kho, trụ sở, cửa hàng… Có đại biểu đề xuất nên có chính sách miễn giảm thuế đối với những sản phẩm dịch vụ mà HTX cung cấp trực tiếp cho xã viên; mở rộng phạm vi ưu đãi về thuế, không chỉ thuế riêng thu nhập doanh nghiệp.

Theo chương trình, sáng 26-10, Quốc hội làm việc tại Hội trường, nghe trình bày: Tờ trình và báo cáo thẩm tra các dự án: Luật khoa học và công nghệ (sửa đổi); Luật Thủ đô; Luật phòng, chống tham nhũng (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế thu nhập cá nhân và Báo cáo tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại.

Buổi chiều, Quốc hội thảo luận tại tổ về: Công tác phòng ngừa, chống vi phạm pháp luật và tội phạm; về công tác của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao; về công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2012.

PV (Tổng hợp)