Lá thư của Bí thư Thị ủy Năm Trang và nữ dân biểu Hạ viện Sài Gòn Út Lý

Vừa chủ trì thông qua Nghị quyết Tổng công kích và nổi dậy giải phóng Biên Hòa, tối 16-4-1975, đồng chí Năm Trang (Phan Văn Trang) - Bí thư Thị ủy Biên Hòa, mặc áo sơ mi trắng tiếp tục đóng vai thầy giáo đang ở trọ nhà bà Đoàn Thị Trà tại xã Tân Vạn (nay là phường Tân Vạn, thành phố Biên Hòa) viết liền 4 bức thư tay gửi cho: Toàn thể quý vị thành viên Hội đồng xã Tân Vạn, Xã trưởng Tân Vạn Nguyễn Minh Đồng, đại úy Nhuận - an ninh quân đội quận Đức Tu - đặc trách khu vực Tân Vạn và nữ dân biểu Hạ viện Sài Gòn Nguyễn Thị Lý.

Đồng chí Phan Văn Trang tại Tòa hành chính tỉnh Biên Hòa trưa 30-4-1975.

Nhân danh Ủy ban Khởi nghĩa thị xã Biên Hòa, đồng chí Năm Trang nêu rõ: “Yêu cầu không được cản trở hoặc chống phá cách mạng để tránh mọi sự đổ máu và tổn thất vô ích”.

Nữ dân biểu “chịu chơi”

Liền sau đó, Bí thư Năm Trang giao cho bà Tư Yến, một cơ sở nội thành của Thị ủy Biên Hòa, chuyển gấp đến người nhận. Trong đó, riêng bức thư gửi cho “bà dân biểu Út Lý”, ông Năm Trang căn dặn phải do đích thân bà Tư Yến đưa tận tay.

Nhiều năm “nằm vùng” làm công tác thành, lúc thì nằm hầm, khi đóng vai ông chủ đồn điền, ông chủ lò gạch, thầy giáo… đi đứng công khai, hợp pháp, xuất hiện ngờ ngờ trước mắt bọn cảnh sát chìm, mật vụ, Bí thư Thị ủy Năm Trang vốn là Trưởng ban Bảo vệ an ninh đầu tiên của tỉnh Biên Hòa biết khá rõ bà Tư Yến - cơ sở mật của ông, có quan hệ thân thiết với vị nữ dân biểu tên tuổi của Quốc hội Sài Gòn.

Bà Tư Yến (Lê Thị Ngọc Yến) không chỉ là Chủ Nhà bảo sanh Nhị Yến có uy tín ở Tân Vạn, mà còn là chủ một dàn xe tải có giấy phép hoạt động khắp địa bàn “Vùng III”. Đặc biệt nhất, 2 người phụ nữ này là “bạn làm ăn” mật thiết của nhau trong việc chở gạo bán vô “rừng”, đến việc đưa củi cao su từ rừng về lò lu, lò gạch…

Bà dân biểu Út Lý đang là một nhân vật có tiếng trên chính trường Sài Gòn. Vào giữa năm 1974, cố họa sĩ Ớt (Huỳnh Bá Thành, nguyên cán bộ An ninh T4, sau ngày đất nước thống nhất làm Tổng biên tập Báo Công an Thành phố Hồ Chí Minh) có bức ký họa kèm bài phiếm luận về bà dân biểu tỉnh Biên  Hòa đăng trên Báo Điện Tín: “Ở hạ nghị viện có 4 người đàn bà, người thứ nhất là Kiều Mộng Thu thuộc nhóm Ấn Quang từ 1967; người thứ nhì có thế giá nhứt trong phe thân chánh là bà Trương Thị Bích Diệp; người thứ 3 đã 50 tuổi là bà Trần Thị Hoa, tự Phấn (bà Ba Cụt) và người thứ 4 là bà Nguyễn Thị Lý”.

Thế gia phương đặc biệt

Qua ngòi bút dí dỏm và khá sắc sảo của Huỳnh Bá Thành, một phần chân tướng cũng như thân thế của vị nữ dân biểu tỉnh Biên Hòa được hé lộ, nhưng Bí thư Thị ủy Biên Hòa Năm Trang còn biết nhiều hơn thế. Ông biết vị nữ dân biểu của chế độ Sài Gòn mới 39 tuổi còn có mối giao du mật thiết với rất nhiều tướng tá trong Quân lực Việt Nam cộng hòa mà thời bấy giờ ai cũng biết quyền lực trên chính trường miền Nam thực chất đang nằm trong tay “giới kaki” (quân đội Sài Gòn). Trong số tướng tá thân cận với nữ dân biểu Út Lý, ngoài trung tá Nhờ - chỉ huy lực lượng biệt kích thuộc Phòng 7, Bộ Tổng tham mưu, vốn là anh cô cậu; còn có người bạn chí thân là đại tá Nguyễn Kim Tây - nguyên Quận trưởng Dĩ An, đang là Liên đoàn trưởng Liên đoàn 6 Biệt động quân; “ông anh kết nghĩa” thiếu tướng Trần Ngọc Tám, nguyên Chỉ huy trưởng Trường Võ bị sĩ quan Thủ Đức, từng làm Tư lệnh Quân đoàn III chính quyền Sài Gòn trước cả “đại tướng” Đỗ Cao Trí; đang chỉ huy lực lượng địa phương quân và nghĩa quân, tham gia vào Phái đoàn Nam Việt Nam trong Ban liên hợp Quân sự 4 bên (ICCS).

Nữ dân biểu Nguyễn Thị Lý qua nét vẽ của họa sĩ Ớt.

Người nhà của nữ dân biểu Út Lý thì có ông chủ lò gạch Nguyễn Minh Đồng, là anh trai của bà, làm Xã trưởng xã Tân Vạn; người cháu kêu bà Út bằng dì tên Nguyễn Minh Hồng, làm Trưởng ấp 1 cũng của xã Tân Vạn…

Qua đó mới thấy nhận định của nhà báo Huỳnh Bá Thành: “Bà Lý đắc cử nhờ thế gia phương của riêng bà” cũng phần nào có lý. Và nhiều người sống lâu năm ở Tân Vạn vẫn còn nhớ đám tang của cụ Ngô Thị Cheo (mẹ bà Út Lý - một người dân bình thường) diễn ra to nhất tỉnh Biên Hòa kể từ trước đó với sự có mặt đông đủ tướng tá, chính khách, quan chức cao cấp trong chính quyền Sài Gòn. Báo hại lực lượng cảnh sát quốc gia, quân cảnh, an ninh quân đội, mật vụ… phải lập vành đai bảo vệ vòng trong lẫn vòng ngoài suốt mấy ngày đêm rất cực nhọc, vì xã Tân Vạn được các cơ quan tình báo của chính quyền Sài Gòn xác định là vùng… “xôi đậu”.

Giải phóng vùng ven đô không tiếng súng

Được Bí thư Thị ủy Năm Trang và Phó bí thư Tư Kỳ (Nguyễn Hồng Kỳ) trực tiếp chỉ đạo, ngày 20-4-1975, Ủy ban Khởi nghĩa Tân Vạn được thành lập. Ông Trần Văn Năm - Đội trưởng Dân vệ xã Tân Vạn, được giao đứng ra tuyển chọn và xây dựng lực lượng vũ trang.

Bên cạnh việc vận động đồng bào ủng hộ, Ủy ban Khởi nghĩa Tân Vạn còn được Thị ủy giao một nhiệm vụ khá nặng nề là nhận gấp 1 triệu đồng tiền mặt để tổ chức thu mua lương thực dự phòng cho chiến sự kéo dài, cứu đói cho người dân Biên Hòa tràn qua.

Qua sự vận động của bà Tư Yến, sáng 27-4-1975, nữ dân biểu Nguyễn Thị Lý đã tự tay lái xe chở theo một số chị em phụ nữ đến trụ sở xã Bửu Hòa gặp các quan chức cùng chỉ huy quân đội chính quyền Sài Gòn đang án ngữ nơi đây để đấu tranh đòi được chôn cất các “chiến binh Việt Cộng” đã hy sinh khi đánh vào mục tiêu này.

Sáng 29-4-1975, sau lời kêu gọi của Ủy ban Khởi nghĩa, toàn bộ lực lượng phòng vệ dân sự ở Tân Vạn đều mang vũ khí đến giao nộp. Thế nhưng, một sự cố bất ngờ xảy ra, trong lúc lực lượng tại chỗ của địch đang tan rã thì thiếu tá Vinh - Chi khu trưởng quận Đức Tu, lại kéo một đám sĩ quan binh lính của chi khu và cả Tiểu khu Biên Hòa với vũ khí hùng hậu đến Tân Vạn… tử thủ.

Để giải quyết tình huống bất ngờ này, Ủy ban Khởi nghĩa Tân Vạn cử người đến vận động bà Nguyễn Thị Lý trực tiếp đến gặp thiếu tá Vinh để phân tích tình hình của quân đội Sài Gòn sắp đến hồi chung cục. Cuộc đấu lý diễn ra căng thẳng, kéo dài đến chiều mới làm tinh thần người sĩ quan chỉ huy cấp tá của chính quyền Sài Gòn rệu rã. Ông ta im lặng bỏ đi, để mặc cho binh lính quăng súng, tháo chạy.

Trưởng ấp Nguyễn Minh Hồng (cháu gọi bà Út Lý bằng dì) liền trưng dụng chiếc xe VolksWagen của thiếu tá Vinh để chở cán bộ trong Ủy ban Khởi nghĩa đi tiếp quản.

Ngay trong đêm 29-4-1975, nhân dân Tân Vạn đã hoàn toàn làm chủ mảnh đất ven đô mà không hề tốn một viên đạn.

Biên Hùng