Nỗ lực kéo giảm tỷ lệ người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh, 6 tháng đầu năm 2022, tại Đồng Nai có gần 30 ngàn người rút BHXH một lần (tăng 5,8% so với cùng kỳ năm 2021). Trao đổi với Báo Đồng Nai về những giải pháp cho vấn đề trên, Giám đốc BHXH tỉnh PHẠM MINH THÀNH cho biết:

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh, 6 tháng đầu năm 2022, tại Đồng Nai có gần 30 ngàn người rút BHXH một lần (tăng 5,8% so với cùng kỳ năm 2021). Trao đổi với Báo Đồng Nai về những giải pháp cho vấn đề trên, Giám đốc BHXH tỉnh PHẠM MINH THÀNH cho biết:

Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Phạm Minh Thành

- Thời gian qua, ngoài kiến nghị các cơ quan Trung ương xem xét, sửa đổi các chính sách pháp luật liên quan cho phù hợp với thực tiễn, BHXH tỉnh còn chủ động phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện nhiều giải pháp hữu hiệu nhằm hạn chế thấp nhất thực trạng người lao động (NLĐ) rút BHXH một lần.

* Thưa ông, đâu là nguyên nhân chính của việc rút BHXH một lần tăng trong thời  gian  qua?

-  Số người nhận trợ cấp BHXH một lần tại Đồng Nai tăng qua từng năm, chủ yếu do nhiều nguyên nhân. Nhận thức của NLĐ về lợi ích, vai trò, ý nghĩa của chính sách BHXH vẫn còn hạn chế. Mặc dù ngành BHXH luôn chú trọng đẩy mạnh công tác truyền thông; thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH đến với các tầng lớp nhân dân, nhưng vẫn còn  nhiều NLĐ chưa thật sự nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc duy trì thời gian tham gia BHXH để có thể hưởng lương hưu khi hết tuổi lao  động.

Bên cạnh đó, dịch bệnh Covid-19 gây ra những tác động tiêu cực tới nền kinh tế - xã hội, hoạt động sản xuất của doanh nghiệp (DN), đời sống của NLĐ. Hiện nay, đã có những chính sách hỗ trợ tích cực, nhưng cuộc sống của NLĐ vẫn còn khó khăn, cần rút BHXH một lần để lấy tiền chi tiêu sinh hoạt trước mắt trong thời gian tiếp tục tìm kiếm việc làm (chủ yếu  là lao động phổ thông trong lĩnh vực may mặc, da giày, điện tử, gỗ…) hoặc để làm vốn kinh doanh tự do như: mở quán nước, quán ăn nhỏ, tiệm tạp hóa, bán hàng lưu    động…

* Ngoài nguyên nhân khó khăn về kinh  tế, còn nguyên nhân nào khác nữa hay không, thưa ông?

- Thực tế còn có tình trạng NLĐ rút BHXH một lần do bị lôi kéo của một số đối tượng trục lợi chính sách. Bên cạnh đó, sự biến động thường xuyên về lao động trong DN, nhất là ở khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài. Khi bị mất việc làm tại các DN, NLĐ khó tìm hoặc không tìm được việc làm ngay, điều kiện kinh tế khó khăn, nhu cầu trang trải cuộc sống trước mắt. Do vậy, NLĐ có xu hướng đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, sau đó sẽ thực hiện thủ tục hưởng BHXH một lần. Chính sách bảo hiểm thất nghiệp hiện nay nặng về giải quyết hậu quả khi NLĐ thất nghiệp mà chưa chú ý thỏa đáng đến phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng thất nghiệp...

Một phần do tâm lý, thói quen của người Việt Nam “trẻ cậy cha, già cậy con” hoặc “ăn chưa no, lo chưa đến”, “chuyện tới đâu, hay tới đó” và khó khăn về  đời sống, lao động tập trung chủ yếu từ các tỉnh khác đến làm việc nên khi biến động về việc làm thì họ có xu hướng thích nhận tiền trợ cấp BHXH một lần (“tiền tươi”), quá trình cứ như vậy cho đến khi hết tuổi lao động.

* Việc rút BHXH một lần sẽ có lợi chi tiêu trước mắt. Về lâu dài, sẽ ảnh hưởng như thế nào đối với NLĐ?

-  Khi nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu. Đặc biệt là sẽ mất đi quyền lợi được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh bảo hiểm y tế, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, mất đi chế độ tử tuất như: tiền  mai táng phí, trợ cấp tuất một lần, thậm chí là các suất tuất hằng tháng. Việc NLĐ nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc họ tự tước bỏ quyền được đảm bảo an sinh xã hội của bản thân, tự rời khỏi hệ thống an sinh xã hội.

NLĐ nhận BHXH một lần sẽ phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn. Với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH  chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lãnh BHXH một lần, NLĐ sẽ bị thiệt khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014. Nếu so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu thì thiệt thòi là  không tính hết được.

Người dân làm thủ tục hưởng bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh. Ảnh: Bảo hiểm xã hội tỉnh cung cấp

Khi NLĐ đã nhận BHXH  một lần, nếu tiếp tục quay lại tham gia BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đã đóng BHXH trước đó có thể không đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động hoặc nếu đủ điều kiện thì mức lương hưu cũng không cao.

Việc NLĐ rút BHXH một lần hàng loạt sẽ gây xáo trộn trong hệ thống, ảnh hưởng đến mục tiêu an sinh xã hội toàn dân…

* Trước thực trạng trên, BHXH tỉnh đã có những giải pháp gì để kéo giảm tỷ lệ NLĐ rút BHXH một lần?

- Trước tiên phải khẳng định, theo quy định của pháp luật (Nghị quyết số 93/2015/QH13), quyết định hưởng trợ cấp BHXH một lần hay không là quyền của NLĐ, do đó BHXH chỉ còn cách tăng cường tuyên truyền, vận động bằng nhiều cách, thông qua sự phối hợp với Sở LĐ-TBXH, Sở TT-TT, các cơ quan báo chí, các kênh tổ chức Công đoàn, cùng các sở, ngành và địa phương. Đồng thời, kiến nghị các cơ quan Trung ương xem xét, sửa đổi pháp luật liên quan đến BHXH.

BHXH tỉnh cũng đã xây dựng báo cáo tình hình phát triển đối tượng và hưởng trợ cấp BHXH một lần trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2016-2020 và tiến hành điều tra xã hội học (về xu hướng hưởng BHXH một lần của NLĐ) để phục vụ đề tài nghiên cứu khoa học Thực trạng và giải pháp nhằm giảm tình trạng hưởng BHXH một lần ở Việt Nam (do Viện Khoa học BHXH, BHXH Việt Nam chủ trì)...

Ngoài ra, BHXH tỉnh đã chủ động phối hợp với các cơ quan có liên quan  tích cực truyền thông bằng nhiều hình thức thích hợp với nội dung thiết thực nhằm tuyên truyền, thuyết phục NLĐ về tầm quan trọng của việc mất việc,  nghỉ việc không còn tích lũy; kiến nghị đối với Bộ LĐ-TBXH, các cơ quan, đơn vị liên quan về mặt chính sách, pháp luật để giảm tình trạng hưởng BHXH một lần…

* Xin cảm ơn ông!

Kim Liễu (thực hiện)