Chế độ lương hưu mới có thiệt cho lao động nữ?

Từ ngày 1-1-2018, chế độ lương hưu mới sẽ bắt đầu có hiệu lực. Để được hưởng mức lương hưu 75% như hiện nay, người lao động (NLĐ) phải đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) thêm 5 năm. Tuy nhiên lao động nam tăng theo lộ trình từng năm một, còn lao động nữ tăng một lần 5 năm. Vấn đề này đã làm cho nhiều lao động nữ băn khoăn.

Phó giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lê Ngọc Mai.

Trao đổi với phóng viên Báo Đồng Nai, Phó giám đốc BHXH tỉnh Lê Ngọc Maicho biết có nhiều lý do để BHXH Việt Nam cũng như các bộ, ngành liên quan đề xuất nâng thời gian đóng BHXH của lao động nữ thêm 5 năm.

Thưa bà, để được hưởng mức lương hưu cao nhất là 75%, lâu nay NLĐ đã phải đóng BHXH 25 năm đối với nữ và 30 năm đối với nam, nhưng số năm trung bình hưởng lương hưu chỉ khoảng 19 năm. Vậy, tại sao phải tăng thời gian đóng BHXH lên 30 và 35 năm?

- Hiện nay, diện bao phủ BHXH cả nước còn thấp, trong khi tuổi thọ của người Việt Nam cao lên. Do đó, tỷ lệ giữa đóng BHXH và hưởng lương hưu theo chế độ chênh nhau khá lớn. Mặt khác, tình trạng nợ đọng BHXH của cả nước hiện lên đến hàng chục ngàn tỷ đồng khiến cho quỹ BHXH có phần không đáp ứng thực tế.

Chẳng hạn, số năm trung bình được hưởng lương hưu của NLĐ khoảng 19 năm, nhưng lượng người đóng chỉ chi trả được khoảng 10 năm. Vì thế, những năm còn lại Quỹ Hưu trí phải trả khiến kết dư Quỹ BHXH đang giảm dần. Chủ trương kéo dài thời gian tham gia BHXH của NLĐ nhằm bảo đảm việc chi trả lương hưu cho NLĐ thời gian tới được đầy đủ.

Vì sao lại có sự khác nhau về lộ trình tăng thời gian đóng BHXH, trong khi lao động nam tăng theo lộ trình từng năm mà lao động nữ lại tăng một lần đến 5 năm?

- Sự khác nhau về lộ trình tăng thời gian đóng BHXH giữa lao động nam và nữ được những cơ quan làm luật nghiên cứu kỹ trên cơ sở luật pháp, đồng thời đã được Quốc hội thông qua. Thực ra, lâu nay chính sách BHXH đối với lao động nữ rất được quan tâm, tính toán các yếu tố liên quan đến giới, như: thiên chức làm mẹ, thời gian nuôi con nhỏ, yếu tố sức khỏe… nên hàng chục năm nay lao động nữ chỉ phải đóng BHXH đủ 25 năm, còn lao động nam phải đóng đủ 30 năm mới được hưởng mức lương hưu cao nhất 75%. Chưa kể, lâu nay mức hưởng lương hưu căn bản từ năm thứ 16 trở đi, lao động nam chỉ tăng 2%/năm, còn lao động nữ được hưởng 3%...

Luật BHXH 2014 quy định các nội dung sửa đổi về chế độ hưu trí đều hướng đến việc bảo đảm nguyên tắc: đóng - hưởng, công bằng, bảo đảm an sinh xã hội lâu dài cho người dân, cũng như quyền lợi cho người nghỉ hưu đúng tuổi.

Từ ngày 1-1-2018, lao động nữ sẽ phải đóng bảo hiểm xã hội thêm 5 năm để được hưởng mức lương hưu cao nhất (ảnh minh họa). Ảnh: P.Liễu

Theo bà, lao động nữ nghỉ hưu sau ngày 1-1-2018 nhưng không đủ 30 năm tham gia BHXH để được hưởng mức lương hưu 75% nên phải đóng BHXH tự nguyện cho đủ 30 năm. Khi ấy thu nhập của họ giảm đáng kể (do đã nghỉ việc), lại chưa được nhận lương hưu thì những đối tượng này làm sao có điều kiện đóng BHXH tự nguyện?

- Nâng thời gian đóng BHXH lên 30 năm đối với lao động nữ đúng là sẽ tác động trực tiếp đến một nhóm đối tượng nghỉ hưu từ sau ngày 1-1-2018. Nếu thời gian đóng BHXH thiếu dưới 6 tháng thì cơ quan, doanh nghiệp sẽ đóng cho NLĐ, còn trên 6 tháng thì NLĐ phải đóng. Lúc ấy, tùy theo từng trường hợp cụ thể lao động nữ có thể lựa chọn nên tham gia BHXH tự nguyện hay không.

Theo đó, NLĐ có thể tham gia BHXH tự nguyện cho thời gian còn thiếu để được nhận mức lương hưu cao nhất, trong điều kiện có tiền tích lũy. Mức đóng BHXH tự nguyện sẽ bằng 22% mức thu nhập tháng của người đó, mức đóng thấp nhất bằng chuẩn nghèo ở khu vực nông thôn hoặc tham gia mức đóng cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở tại thời điểm tham gia. Lao động nữ có thể đóng một lần hoặc đóng theo từng tháng, quý, năm hoặc 5 năm, 10 năm tùy theo điều kiện kinh tế. Ngoài ra, từ ngày 1-1-2018, Nhà nước sẽ hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện theo tỷ lệ % trên mức đóng BHXH hàng tháng theo mức chuẩn của hộ nghèo thuộc khu vực nông thôn. Cụ thể: bằng 30% đối với người tham gia thuộc hộ nghèo, bằng 25% đối với người tham gia thuộc hộ cận nghèo và bằng 10% đối với các đối tượng khác.

Đối với lao động nữ đã có đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc, nhưng không muốn tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện và muốn nhận lương hưu ngay thì phải đi giám định y khoa. Trường hợp bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên mới đủ điều kiện để được chi trả lương hưu với tỷ lệ thấp hơn (dưới 75% tùy theo thời gian đóng BHXH, tuổi đời, điều kiện làm việc, mức tiền lương đóng BHXH theo quy định...). Song, BHXH vẫn khuyến khích NLĐ nên tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện đối với số năm còn thiếu để được hưởng mức lương hưu cao nhất, cùng những chính sách ưu đãi như BHYT, chế độ tử tuất.

Xin cảm ơn bà!

Theo Luật BHXH 2014, để hưởng mức lương hưu tối đa là 75% thì lao động nữ phải tham gia BHXH đủ 30 năm theo hướng tăng dần để đủ 15 năm đến 20 năm. Cụ thể, lao động nữ nghỉ hưu từ ngày 1-1-2018 trở đi (khi nghỉ đủ 55 tuổi) thì tỷ lệ hưởng lương hưu được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH khi có đủ 15 năm đóng BHXH, sau đó từ năm thứ 16 trở đi, mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 2% (thay vì 3% như hiện nay), tối đa không quá 75%.

Phương Liễu (thực hiện)