Quy định về thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai

Đất đai thuộc sở hữu toàn dân, Nhà nước trao quyền sử dụng đất (SDĐ) cho người  SDĐ. Người SDĐ không thực hiện đúng quy định pháp luật về đất đai có thể bị Nhà nước thu hồi đất.

Luật Đất đai năm 2024 quy định việc chuyển đổi đất trồng lúa sang nhóm đất nông nghiệp phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Trong ảnh: Nông dân ấp Cây Xoài, xã Thiện Tân (huyện Vĩnh Cửu) cải tạo đất trồng lúa sang hoa màu. Ảnh minh họa: Đ.Phú

Vấn đề này được Luật Đất đai năm 2024 và các văn bản hướng dẫn (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-8-2024) quy định rất cụ thể.

Các trường hợp bị thu hồi đất

Luật Đất đai năm 2024 quy định rất nhiều trường hợp Nhà nước thu hồi, trưng dụng đất như: vì mục đích quốc phòng, an ninh (Điều 78); phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 79); chấm dứt việc SDĐ theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người, không còn khả năng trực tiếp sử dụng (Điều 82). Với các trường hợp này, khi Nhà nước thu hồi đất sẽ có chính sách bồi thường đất tương xứng.

Đáng chú ý, Điều 81 Luật Đất đai năm 2024 quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai. Chẳng hạn như: SDĐ không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền SDĐ và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi SDĐ không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm; người SDĐ hủy hoại đất và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi hủy hoại đất mà tiếp tục vi phạm; đất được giao, cho thuê không đúng đối tượng hoặc không đúng thẩm quyền; đất được Nhà nước giao quản lý mà để bị lấn đất, chiếm đất…

Vậy các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai theo Điều 81 khác với trường hợp Nhà nước thu hồi đất theo Điều 78, Điều 79 và Điều 82 của Luật Đất đai năm 2024 ra sao; khi thu hồi, trưng dụng đất, Nhà nước có bồi thường về đất, hoa màu, vật kiến trúc gắn liền với đất… là những vấn đề được nhiều người dân thắc mắc khi Hội Luật gia tỉnh tổ chức đoàn công tác tuyên truyền, phổ biến và tư vấn pháp luật miễn phí tại các xã: Sông Trầu (huyện Trảng Bom), Gia Tân 3 (huyện Thống Nhất), Xuân Đông (huyện Cẩm Mỹ)… trong tháng 6 và 7-2024.

Điểm b, khoản 2, Điều 83 Luật Đất đai năm 2024 quy định, UBND cấp huyện quyết định thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai theo Điều 81 Luật Đất đai năm 2024 đối với hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư.

Chính sách bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất

Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh Phan Văn Châu cho hay, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được thực hiện khi Nhà nước thu hồi đất trong các trường hợp được quy định từ Điều 91 đến Điều 111 của Chương VII, Luật Đất đai năm 2024. Đồng thời, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất phải tuân thủ nguyên tắc, bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch, kịp thời và đúng quy định của pháp luật; vì lợi ích chung, sự phát triển bền vững, văn minh và hiện đại của cộng đồng, của địa phương; quan tâm đến đối tượng chính sách xã hội, đối tượng trực tiếp sản xuất nông nghiệp; chủ sở hữu tài sản theo quy định của pháp luật dân sự mà bị thiệt hại về tài sản thì được bồi thường thiệt hại…

Luật gia Phan Văn Châu lưu ý, trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai theo Điều 81 Luật Đất đai năm 2024 thì không được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất.

Tại khoản 7, Điều 32 Nghị định 102/2024/NĐ-CP ngày 30-7-2024 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai năm 2024 quy định việc xử lý tài sản trên đất, giá trị tài sản còn lại của người có đất thu hồi như sau: trường hợp thu hồi đất do người SDĐ không thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước thì số tiền SDĐ thu được từ bán đấu giá quyền SDĐ, tài sản gắn liền với đất (nếu có) sau khi trừ đi các chi phí cưỡng chế, tổ chức đấu giá theo quy định được nộp ngân sách nhà nước để thanh toán nghĩa vụ tài chính của người SDĐ, số tiền còn lại được hoàn trả cho người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất thu hồi.

Trường hợp thu hồi đối với đất trồng cây hàng năm, đất nuôi trồng thủy sản không được sử dụng trong thời gian 12 tháng liên tục, đất trồng cây lâu năm không được sử dụng trong thời gian 18 tháng liên tục, đất trồng rừng không được sử dụng trong thời gian 24 tháng liên tục và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không đưa đất vào sử dụng theo thời hạn ghi trong quyết định xử phạt vi phạm hành chính thì trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày có quyết định thu hồi đất theo quy định, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất thu hồi được thực hiện bán tài sản theo quy định của pháp luật. Khi hết thời hạn nêu trên, người SDĐ có đất bị thu hồi không thực hiện được việc bán tài sản của mình gắn liền với đất thì Nhà nước không bồi thường đối với tài sản gắn liền với đất.

Đoàn Phú