Giải pháp nào hạn chế đình công?

Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2010, số vụ đình công, tranh chấp lao động tại Đồng Nai đã chiếm 36,5% so với cả nước. Nhiều hội nghị, hội thảo, khảo sát cũng như họp bàn giữa lãnh đạo tỉnh và các cơ quan chức năng đã được tổ chức nhằm tìm ra nguyên nhân và giải pháp hạn chế đình công.

Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2010, số vụ đình công, tranh chấp lao động tại Đồng Nai đã chiếm 36,5% so với cả nước. Nhiều hội nghị, hội thảo, khảo sát cũng như họp bàn giữa lãnh đạo tỉnh và các cơ quan chức năng đã được tổ chức nhằm tìm ra nguyên nhân và giải pháp hạn chế đình công.

* Đình công: chủ yếu vì thu nhập thấp

Theo thống kê, năm 2007 toàn tỉnh có 123 vụ đình công, năm 2008 có 185 vụ, năm 2009 chỉ có 42 vụ. Nguyên nhân được lý giải, là do năm 2009 tình hình kinh tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp đóng cửa hoặc tạm thời giảm lao động, người lao động (NLĐ) thời điểm đó chỉ lo đừng bị mất việc nên tranh chấp lao động vì thế cũng lắng bớt. Sang năm 2010 kinh tế bắt đầu hồi phục, thị trường lao động cầu lại vượt cung, và chỉ trong 6 tháng đầu năm đã xảy ra 98 vụ đình công.

Về nguyên nhân đình công, số vụ NLĐ yêu cầu về lợi ích chiếm tỷ lệ hơn 53%, trong khi số vụ yêu cầu doanh nghiệp thực hiện pháp luật lao động chỉ gần 5%. Ngành nghề xảy ra nhiều vụ đình công nhất là dệt may, chiếm 1/4 tổng số vụ. Đây là ngành nghề có thu nhập đứng vào hàng thấp nhất, mức lương bình quân của công nhân chỉ khoảng 1,8 triệu đồng/tháng.

Từ các số liệu trên, cho thấy tranh chấp xảy ra chủ yếu vì thu nhập của phần lớn NLĐ hiện nay còn quá thấp. Ông Lâm Duy Tín, Phó giám đốc Sở Lao động - thương binh và xã hội nhận định, những năm gần đây do giá cả tăng cao mà tiền lương thì tăng vừa ít vừa chậm, thu nhập của NLĐ không đáp ứng được nhu cầu chi tiêu trong cuộc sống, dẫn đến bức xúc trong công nhân lao động. Vì thế, các cuộc đình công đều xoay quanh yêu cầu tăng các khoản phúc lợi: nhà ở, đi lại, chuyên cần, tiền trượt giá, tăng mức điều chỉnh lương, nâng mức tăng lương cao hơn 5%... "Có những cuộc đình công diễn ra, sau khi chủ doanh nghiệp đáp ứng, tăng thêm tiền hỗ trợ nhà ở, đi lại 50-70 ngàn đồng, NLĐ đã trở lại làm việc ngay" -  ông Tín cho hay.

* Cần thêm giải pháp mới

Ông Huỳnh Văn Tịnh, Phó chủ tịch Liên đoàn lao động tỉnh cho biết, hầu như ai cũng nhận ra cái gốc của vấn đề đình công là do thu nhập của NLĐ còn thấp, nhưng thay đổi, chuyển biến được điều này không dễ dàng. Trong đó, việc Chính phủ quy định mức lương tối thiểu vô hình trung cũng là một rào cản trong việc thương lượng, đàm phán với chủ doanh nghiệp. Dù biết mức lương tối thiểu hiện nay là quá thấp so với nhu cầu thiết yếu của NLĐ và mức sinh hoạt của xã hội, nhưng tổ chức Công đoàn không thể thương lượng tăng mức lương này.

Một bất cập khác, đó là quy định mức lương tối thiểu vùng áp dụng cho địa phương hiện nay là chưa phù hợp. Nằm kế cận TP. Hồ Chí Minh, có giá cả sinh hoạt cao tương đương nhưng các địa phương có nhiều khu công nghiệp tập trung như Biên Hòa, Nhơn Trạch, Long Thành, Trảng Bom vẫn xếp vào vùng II  với mức lương tối thiểu 1.190.000 đồng/tháng đối với doanh nghiệp FDI đã khiến đời sống NLĐ gặp khó khăn hơn. "Cần kiến nghị với Trung ương sớm sửa đổi, bổ sung một hành lang pháp lý phù hợp cho việc thực hiện quyền lợi, nghĩa vụ của các bên trong quan hệ lao động" - ông Tịnh nhấn mạnh.

Đồng chí Lê Hồng Phương, Phó bí thư Thường trực Tỉnh ủy, nhận xét ở nhóm doanh nghiệp có thu nhập cao, tình hình quan hệ lao động thường ổn định, hầu như không xảy ra đình công. Nhưng cũng có những doanh nghiệp nằm trong nhóm thu nhập thấp cũng chẳng mấy khi xảy ra tranh chấp lao động, mà điển hình là các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Phong Thái. Điều này cho thấy vai trò của Công đoàn cơ sở tại các doanh nghiệp là rất quan trọng. Nếu tổ chức Công đoàn thực hiện tốt chức năng là cầu nối giữa doanh nghiệp và NLĐ, tạo sự đồng thuận trước mỗi quyết định liên quan đến quyền và lợi ích như tăng lương, thưởng cuối năm, các chế độ phúc lợi, hoặc làm tốt nhiệm vụ hòa giải khi có tranh chấp, mâu thuẫn, sẽ là một trong những biện pháp hạn chế đình công rất hữu hiệu. "Tổ chức Công đoàn từ trước đến nay chỉ mới nói với NLĐ, mà chưa lắng nghe NLĐ nói, vì vậy, chưa gọi là đại diện thật sự cho NLĐ. Con số 75,6 % vụ đình công xảy ra ở doanh nghiệp đã có tổ chức Công đoàn đã cho thấy điều đó. Công đoàn các cấp cần đổi mới nội dung và phương pháp hoạt động, tìm ra những mô hình mới phù hợp" - đồng chí Lê Hồng Phương nói.

Một trong những giải pháp để bình ổn quan hệ lao động, theo bà Nguyễn Phương Lan, Phó ban Quản lý các khu công nghiệp, đó là không chỉ tăng cường tuyên truyền, giáo dục nhận thức cho NLĐ mà còn phải hướng đến đối tượng mới: người sử dụng lao động. Hiện nay, vẫn có một số doanh nghiệp đầu tư nước ngoài quản lý theo kiểu "hộ gia đình", dẫn đến tình trạng người sử dụng lao động ứng xử kém trong quan hệ lao động, chỉ trả lương bằng hoặc cao hơn chút ít so với quy định mà không quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần của NLĐ. Do đó, cần tăng cường vai trò của các hiệp hội, cơ quan đại diện doanh nghiệp, thông qua các tổ chức này khuyến khích các doanh nghiệp hỗ trợ đời sống cho NLĐ, tạo điều kiện cho Công đoàn cơ sở hoạt động hiệu quả, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa trong doanh nghiệp.

Hà Lam