Chủ động phòng vệ thương mại trong hội nhập

Việt Nam tham gia hội nhập sâu đã giúp kim ngạch xuất khẩu cả nước tăng cao trong 5 năm qua. Xuất khẩu tăng nhanh, doanh nghiệp (DN) đối mặt nhiều hơn với các vụ điều tra, áp dụng phòng vệ thương mại (PVTM) của nước ngoài.

Đồ họa thể hiện mức độ tìm hiểu về phòng vệ thương mại của doanh nghiệp thông qua khảo sát mới đây của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương). Thông tin: Hương Giang - Đồ họa: Hải Quân

Theo Sở Công thương, Đồng Nai có hơn 50 mặt hàng xuất khẩu chính với kim ngạch bình quân hơn 1,4 tỷ USD/tháng. Trong 10 tháng của năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh đạt trên 17,5 tỷ USD, chiếm 6,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Hiện có hơn 170 quốc gia, vùng lãnh thổ mua hàng hóa từ Đồng Nai.

* Đối mặt với nhiều vụ điều tra, áp dụng PVTM

Mới đây, Bộ Công thương đưa ra danh sách cảnh báo 10 mặt hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ có nguy cơ bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp là: gỗ dán từ nguyên liệu gỗ cứng, tủ gỗ, ghế sofa có khung gỗ, đá nhân tạo, gạch men, xe đạp điện, ống đồng, vỏ bình gas, ghim đóng thùng, gỗ thanh và viền dải gỗ. Đây đều là những mặt hàng DN Đồng Nai có sản xuất, xuất khẩu với số lượng lớn vào thị trường Hoa Kỳ. Do đó, hầu hết các DN đều cẩn trọng, tìm thêm các thị trường khác để giảm bớt nguy cơ, rủi ro.

Mặt hàng may mặc xuất khẩu qua thị trường EU đòi hỏi rất cao về nguồn gốc xuất xứ, quy trình sản xuất. Trong ảnh: Sản xuất tại Công ty CP Đồng Tiến (Khu công nghiệp Amata, TP.Biên Hòa). Ảnh: Khánh Minh

Bên cạnh đó, gần 4 năm nay, cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc diễn ra cũng tác động xấu đến nhiều DN Việt Nam. Vì một số nhóm hàng của Trung Quốc đã nhập khẩu vào nước ta, sau đó lắp ráp, đóng gói lấy xuất xứ của Việt Nam xuất khẩu qua Hoa Kỳ để giảm thuế. Việc này đã đẩy nhiều DN có hàng hóa cùng loại đang sản xuất tại Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị điều tra lẩn tránh thuế và áp dụng biện pháp PVTM.

Ông Võ Quang Hà, Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Gỗ và thủ công mỹ nghệ Đồng Nai, Tổng giám đốc Công ty CP Tân Vĩnh Cửu cho biết: “Thời gian qua, có hai vấn đề lớn đang gây ảnh hưởng đến ngành gỗ của Đồng Nai là mặt hàng ván ép, kệ bếp, sofa từ Trung Quốc nhập vào nước ta rồi xuất qua Hoa Kỳ nhưng lại lấy nguồn gốc xuất xứ của Việt Nam. Hàng gỗ nguyên liệu từ Lào và Campuchia đưa qua Việt Nam rồi xuất qua Trung Quốc. Họ mượn Việt Nam làm nơi trung chuyển hàng hóa nên ảnh hưởng rất lớn đến hàng sản xuất trong nước, đồng thời hàng Việt Nam khi xuất khẩu có nguy cơ bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM”. Theo Cục PVTM (Bộ Công thương), những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang một số thị trường Hoa Kỳ, châu Âu tăng cao DN càng có khả năng trở thành đối tượng bị điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM. Tính đến hết tháng 10-2021, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã là đối tượng của hơn 200 vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài. Nếu hàng hóa bị nước ngoài áp dụng các biện pháp PVTM sẽ dẫn đến giảm lợi thế cạnh tranh, mất một phần hoặc toàn bộ thị trường xuất khẩu. DN muốn tránh bị áp thuế sẽ phải mất nhiều thời gian, nguồn lực và chi phí để chuẩn bị các tư liệu đáp ứng yêu cầu của cơ quan điều tra nước ngoài.

Trong cuộc họp trực tuyến với các tỉnh, thành vào cuối tháng 10-2021, Thứ trưởng Bộ Công thương Đặng Hoàng An lưu ý: “Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng và đã có 13 hiệp định thương mại tự do được ký kết, mới đây nhất là Hiệp định Thương mại Việt Nam - EU. Các hiệp định giúp cho DN mở rộng xuất, nhập khẩu khi nhiều dòng thuế giảm về 0%. Tuy nhiên, cần chủ động nghiên cứu các biện pháp về PVTM để bảo vệ ngành sản xuất trong nước”.

* Chủ động để phòng tránh

Khảo sát mới đây của Cục PVTM chỉ ra, số lượng DN đã tìm hiểu kỹ về PVTM chỉ khoảng 2%, 20% “tìm hiểu sơ qua”, 63% “có nghe nhưng không hiểu rõ” và 16% gần như “không biết gì về PVTM”.

Bà Phạm Châu Giang, Phó cục trưởng Cục PVTM cho hay: “Để giảm nguy cơ đối mặt với các vụ điều tra về PVTM, các DN phải chủ động tìm hiểu, trang bị kiến thức về lĩnh vực này, quy định PVTM trong các hiệp định thương mại giữa Việt Nam với các đối tác để nắm rõ quyền và nghĩa vụ của DN. Ngoài ra, các hiệp hội, DN nên chủ động nắm bắt thông tin, các biểu hiện gian lận thương mại trong lĩnh vực của mình, phối hợp với cơ quan chức năng làm rõ vụ việc để cạnh tranh công bằng”.

Công ty TNHH Hố Nai (TP.Biên Hòa) chuyên sản xuất sản phẩm gỗ xuất khẩu vào Hoa Kỳ nên rất chú trọng đến nguồn gốc, xuất xứ. Ảnh: Khánh Minh

Công ty TNHH Hố Nai (TP.Biên Hòa) chuyên sản xuất sản phẩm gỗ xuất khẩu vào Hoa Kỳ nên rất chú trọng đến nguồn gốc, xuất xứ của gỗ nguyên liệu và quy trình sản xuất. Ảnh: Khánh Minh

Tham gia vào hội nhập sâu, PVTM là vấn đề các nước đều quan tâm và sẽ tiến hành điều tra khi có những dấu hiệu khả nghi. Mục đích là để bảo vệ DN, hàng hóa trong nước, đảm bảo việc cạnh tranh công bằng trong cùng ngành hàng, hạn chế việc bán phá giá, trợ cấp để cạnh tranh không lành mạnh, gây thiệt hại cho nền kinh tế. Thời gian qua, không chỉ hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang các nước phải đối mặt với điều tra, áp thuế để PVTM. Việt Nam cũng tiến hành điều tra hàng nhập khẩu vào để áp dụng các biện pháp PVTM chính đáng, bảo vệ các ngành sản xuất, giúp tăng thu ngân sách và bảo vệ việc làm cho người lao động. Đây cũng là một trong các giải pháp giúp DN Việt Nam xuất khẩu hàng hóa tránh được nguy cơ bị điều tra lẩn tránh các biện pháp PVTM.

Tuy nhiên, trong 10 năm qua, Việt Nam mới khởi xướng điều tra được gần 20 vụ PVTM với hàng hóa nhập khẩu, bằng gần 10% số vụ DN Việt xuất khẩu phải chịu nguy cơ điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM.

Ông Nguyễn Tiến Chương, Chủ tịch Hội Xuất nhập khẩu Đồng Nai cho biết: “Các DN sản xuất theo hình thức gia công theo đơn đặt hàng của đối tác nước ngoài và xuất khẩu ít phải đối mặt với các biện pháp PVTM của các nước, chỉ những DN tự sản xuất sản phẩm và đưa đi xuất khẩu nguy cơ mới cao. DN tham gia hội nhập sâu đi kèm với các lợi thế trong xuất khẩu cũng phải chấp nhận những rủi ro về điều tra, áp dụng PVTM. Do đó, DN phải chủ động trong sản xuất, xuất khẩu, minh bạch nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm để bảo vệ mình”.

PVTM là biện pháp các nước tham gia hội nhập đều thực hiện để chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ. Đây được xem là công cụ hữu hiệu để bảo vệ lợi ích hợp pháp của các mặt hàng sản xuất trong nước. Hiện nay, DN, hiệp hội ngành hàng nhiều nước thực hiện khá tốt các biện pháp về PVTM, còn các DN và hiệp hội ở Việt Nam biết về chính sách PVTM để sử dụng hiệu quả công cụ trên chưa nhiều. Việc DN, hiệp hội trong nước chưa quan tâm nhiều đến PVTM sẽ làm mất đi những cơ hội để bảo vệ DN, nhóm hàng mình đang sản xuất, giảm khả năng cạnh tranh với mặt hàng cùng loại đến từ các nước. Đồng thời, tăng nguy cơ khi một số DN nước khác sẽ mượn Việt Nam là nước thứ 3 để đưa hàng hóa vào lắp ráp, đóng gói, lấy xuất xứ Việt Nam xuất khẩu nhằm hưởng các ưu đãi về thuế quan. Như vậy, mặt hàng cùng loại sản xuất tại Việt Nam có nguy cơ lớn bị mất thị trường hoặc bị áp thuế cao.

Hiện các DN Đồng Nai cũng như cả nước đang trong giai đoạn gấp rút phục hồi sản xuất, xuất khẩu sau làn sóng dịch Covid-19 lần thứ 4 thì việc chủ động để phòng tránh PVTM là việc cần kíp không thể xem nhẹ.

Khánh Minh