Tác hại của thuốc lá với thai nhi

Mẹ hút thuốc lá trong quá trình mang thai được chứng minh là có ảnh hưởng đến chức năng phổi của trẻ. Với phụ nữ mang thai thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động có thể bị sảy thai, làm thai nhi chậm phát triển hoặc sinh non hoặc thai chết lưu.

Phụ huynh xem bảng tuyên truyền về tác hại của thuốc lá tại Bệnh viện nhi đồng Đồng Nai. Ảnh: Thanh Thuận

Khói thuốc có chứa hơn 4 ngàn loại hóa chất, trong đó có cả những hóa chất độc hại, như: chì, cyanua và 69 loại hợp chất gây ung thư, trong đó có 2 loại hợp chất đặc biệt có hại là nicotine và carbon monoxide - 2 chất độc này gây biến chứng chính trong thai kỳ. Khi người mẹ hút thuốc trong thai kỳ, những độc chất này xâm nhập vào máu của bà mẹ và truyền sang con qua nhau thai.

* Ảnh hưởng đến thai nhi

Sự tăng nồng độ của epinephrine và các hóa chất khác của cơ thể do nicotine kích thích cũng làm giảm dòng máu đến phôi thai. Tim của trẻ buộc phải hoạt động vất vả hơn mà vẫn không tiếp nhận được nhiều oxy như bình thường. Lượng máu, lượng axit amin, kẽm (chất khoáng quan trọng trong quá trình phát triển thai nhi) bị giảm đi, khiến thai nhi khó đạt được cân nặng cần thiết, không đảm bảo sự phát triển toàn diện ngay từ trong bụng mẹ.

Các biến chứng nghiêm trọng nhất mà khói thuốc có thể gây ra cho thai nhi là: thai lưu, sinh non, nhẹ cân. Nguyên nhân là do nicotin tác động cùng carbon monoxide làm giảm nguồn cung cấp oxy cho trẻ. Nicotin làm hẹp các mạch máu trên cơ thể người mẹ, trong đó có cả đường dây rốn nên trẻ sẽ phải thở qua một đường ống rất hẹp khi người mẹ hút thuốc lá. Điều nguy hiểm hơn là các tế bào máu mang oxy lại bắt đầu nhận các phân tử của khí carbon monoxide thay thế cho oxy. điều này vừa khiến thai nhi thiếu oxy để thở, vừa thừa khí carbon monoxide.

Việc thiếu oxy đến thai nhi có thể gây ra hiệu ứng xấu, tác động lên sự phát triển và lớn lên của bào thai. Tính trung bình, việc hút thuốc khi mang thai sẽ làm tăng gấp đôi nguy cơ trẻ sinh non hoặc cân nặng dưới mức bình thường. Hút thuốc cũng làm tăng gấp đôi nguy cơ thai chết lưu.

Mỗi điếu thuốc người mẹ hút càng làm tăng nguy cơ cho thai nhi. Nhiều người cho rằng, hút một vài điếu thuốc mỗi ngày sẽ đỡ nguy hiểm hơn là hút hết cả gói thuốc, nhưng sự thực thì khác biệt không lớn lắm. Cơ thể của người hút thuốc đặc biệt nhạy cảm với những liều đầu tiên của nicotine, và thậm chí chỉ cần một hoặc 2 điếu thuốc lá đã đủ làm thắt chặt các mạch máu. Nicotine truyền qua nhau thai làm tăng huyết áp và ảnh hưởng tới khả năng của thai nhi thực hiện các cử động thở. Đó là lý do tại sao dù bà mẹ chỉ hút một điếu cũng đủ gây tác động lên thai nhi.

* Tác hại khôn lường

Tác hại của việc mẹ hút thuốc là làm cho hệ thần kinh trung ương của các thai nhi có mẹ hút thuốc phát triển chậm hơn so với những thai nhi khác. Bên cạnh đó, bà mẹ hút thuốc mỗi ngày sẽ làm giảm đáng kể trọng lượng của thai nhi khi sinh ra, gọi là suy dinh dưỡng bào thai. Những đứa trẻ được sinh ra từ những bà mẹ hút thuốc nhẹ cân hơn so với con của những bà mẹ không hút thuốc, trung bình khoảng 170-200g. Suy dinh dưỡng bào thai làm cho trẻ lớn lên còi cọc về lâu dài và hậu quả tiêu cực kéo dài suốt đời.

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá chính thức có hiệu lực từ ngày 1 - 5 - 2013 đã nêu rõ những quy định về việc cấm hút thuốc lá . Tuy nhiên để bảo vệ sức khỏe trẻ em còn phụ thuộc rất nhiều vào ý thức của cha mẹ, nhất là phụ nữ mang thai không được hút thuốc lá, trong thời gian vợ mang thai người chồng cũng không được hút thuốc. Hãy chung tay hành động ngay từ hôm nay để bảo vệ thế hệ tương lai.

Đáng lo ngại hơn, trẻ sinh nhẹ cân có phổi kém phát triển, trẻ có thể phải thở bằng bình oxy chứ không thể tự thở. Thời gian về sau, trẻ tiếp tục khó thở vì sự phát triển của phổi tiếp tục bị kìm nén do tác dụng phụ khác của nicotine. Trẻ em có mẹ hút thuốc lá trong thai kỳ đặc biệt dễ bị hen suyễn, và có nguy cơ cao gấp 3 lần hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh. Hút thuốc lá khi mang thai có thể để lại tác động lâu dài lên não của trẻ. Những trẻ có mẹ hút thuốc lá khi mang thai có thể bị rối loạn trong quá trình học tập, rối loạn hành vi và chỉ số thông minh tương đối thấp. Các nghiên cứu gần đây thấy rằng ở những đứa con của những người có hút thuốc trong thời kỳ mang thai thì tỷ lệ chậm phát triển trí tuệ tăng hơn 50% so với người không hút thuốc và tăng 70% ở những người hút từ 1 bao/ngày trở lên.

Nguy hiểm hơn, một số nghiên cứu chỉ ra rằng ở những thai phụ hút thuốc trên 1 bao/ngày khi mang thai thì nguy cơ con bị dị tật bẩm sinh cao gấp 1,6 - 2,3 lần so với người không hút thuốc. Hút thuốc là một yếu tố nguy cơ quan trọng trong hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh. Khoảng 30% những trường hợp chết đột ngột ở trẻ sơ sinh có thể phòng bằng cách cha mẹ chúng bỏ thuốc. Nếu cha mẹ hút thuốc hoặc mẹ hút thuốc trong quá trình mang thai đều ảnh hưởng đến gene của con và làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư ở trẻ.

TS.BS Nguyễn Trọng Nơi