Sâu thẳm buồn vui của một người làm báo

Nhà báo Hoàng Thoại Châu với bút danh Ba Thợ Tiện nổi danh trên Báo Lao Động khi viết chuyên mục Nói hay đừng trong hàng chục năm. Nhưng trước hết, Hoàng Thoại Châu là một thi sĩ với tập thơ Tình biển nghĩa sông in năm 1969 tại Sài Gòn.

Nhà báo Hoàng Thoại Châu với bút danh Ba Thợ Tiện nổi danh trên Báo Lao Động khi viết chuyên mục Nói hay đừng trong hàng chục năm. Nhưng trước hết, Hoàng Thoại Châu là một thi sĩ với tập thơ Tình biển nghĩa sông in năm 1969 tại Sài Gòn.

Sáng 24-9, tại Nhà sách Phương Nam Vincom TP.Hồ Chí Minh, Hoàng Thoại Châu đã có buổi ra mắt tự truyện Sâu thẳm buồn vui. Như ông nói, đây là bản tự kiểm đầy đủ nhất của cuộc đời ông về những tháng năm đã sống, đã làm nghề và vượt qua tù đày trước năm 1975 năm tại Chí Hòa, Côn Đảo.

Hoàng Thoại Châu, tên thật Huỳnh Tuyên, sinh năm 1942 tại Điện Bàn, Quảng Nam nhưng vì nhiều lý do, trong đó có lý do đi học muộn, nên giấy chứng minh nhân dân ghi ông sinh năm 1947. Để trốn bị chính quyền chế độ cũ bắt lính, Hoàng Thoại Châu đã vào Sài Gòn tá túc trong chùa.

Tết Mậu Thân 1968 khi quân giải phóng tiến đánh nội thành Sài Gòn, Hoàng Thoại Châu mặc dù khi ấy đang ở trong chùa nhưng vẫn bị cảnh sát chế độ cũ bắt vì ông chưa cạo đầu và lý lịch không rõ ràng. Cũng may gặp duyên phước, ông được một thượng tọa có uy tín bảo lãnh mới được thả về.

Thời gian ở chùa khoác áo tu sĩ với pháp danh Minh Ngọc, ông sáng tác nhiều thơ. Tập Tình biển nghĩa sông được ông đi xin giấy phép nhưng bị Nha kiểm duyệt của chế độ Sài Gòn từ chối. Đây là tập thơ kêu gọi hòa bình và phản chiến dưới góc nhìn nhân ái của đạo Phật. Theo tự truyện này, người từ chối cấp phép là nhà văn Võ Phiến, khi đó đang làm ở Nha kiểm duyệt chế độ cũ.

Tình biển nghĩa sông không in được cùng lúc Hoàng Thoại Châu có thêm tin buồn khi người yêu ở quê đi lấy chồng. Ông đã tập hợp xin giấy phép in tập thơ Áo trắng ngày xưa vào năm 1968 với số lượng 200 cuốn để gửi về quê tặng người yêu cũ.

Sau khi in Áo trắng ngày xưa, Hoàng Thoại Châu đã lấy giấy phép tập thơ này và thêm vào chữ “bis” phía sau số giấy phép, để in Tình biển nghĩa sông vào cuối năm 1961. Tình biển nghĩa sông ra đời nhờ sự giúp đỡ in ấn của thượng tọa Thông Bửu. Hiểu đúng hơn, Hoàng Thoại Châu đã “in lậu” tập thơ này và “qua mặt” Nha kiểm duyệt Sài Gòn.

Tình biển nghĩa sông in xong khi còn 2 ngày nữa giải thưởng văn học nghệ thuật 1967-1969 lần thứ nhất của chính quyền Sài Gòn hết hạn nhận tác phẩm dự thi. Giải thưởng này còn được gọi là giải thưởng Tổng thống do Nguyễn Văn Thiệu đích thân lên trao giải. Được sự khích lệ của Thượng tọa Thông Bửu, Hoàng Thoại Châu đã gửi Tình biển nghĩa sông dự thi trong sự hồi hợp bị lộ tội… “in lậu”.

Kết quả không ngờ tập thơ “in lậu” này đã nhận giải nhất lĩnh vực thơ của cuộc thi này. Hơn thế, trong Tình biển nghĩa sông còn có bài thơ viết về Bác Hồ khi tác giả hay tin Người qua đời. Bài Mặt trời ngủ yên: Vũ trụ chuyển mình/ Địa cầu rung động/ Để báo hiệu sau bảy mươi chín vòng quay/ Bây giờ/ Ba-chín-sáu-chín/ Mặt trời ngủ yên.

Hoàng Thoại Châu kể: “Khoảng ngày 5 hay 6-9-1969, trên đường đến nhà in xem Tình biển nghĩa sông in đến đâu, thì được một đạo hữu thông báo Bác Hồ đã mất rồi. Bài thơ Mặt trời ngủ yên ra đời sau khi tôi nhận tin báo này và là bài thơ cuối cùng được bổ sung vào tập Tình biển nghĩa sông”.

Dù được chính quyền Sài Gòn trao giải nhất thơ ca nhưng Hoàng Thoại Châu cũng bị chính quyền ấy bắt đày ra Côn Đảo đến tháng 5-1975 mới về lại đất liền. Sau năm 1975, Hoàng Thoại Châu là một trong nhiều người chứng kiến sự ra đời của Báo Tuổi trẻ. Ông bén duyên nghề báo từ đây và nổi danh với bút hiệu Ba Thợ Tiện trên Báo Lao động.

Ngoài ra, ông còn tham gia vào Nhóm thứ sáu góp phần cùng cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đưa ra các quyết định quan trọng của công cuộc đổi mới kinh tế đất nước (từ năm 1986).

Nghề báo cũng như cuộc đời Hoàng Thoại Châu có những Sâu thẳm buồn vui cho người đọc một lý giải: sống cống hiến sẽ đem lại những niềm vui giản dị cho cuộc đời mỗi cá nhân. Tập sách hơn 300 trang này còn là dịp để bạn đọc thấy lại những người mẹ miền Trung tảo tần, các vị cao tăng của Phật giáo Sài Gòn, số phận của những con người Việt Nam bình dị trong bối cảnh loạn lạc chiến tranh.

Trạc Tuyền