Bảo lãnh cho người khác vay vốn có phải trả nợ thay?

Để được vay vốn ngân hàng, tổ chức tín dụng hoặc cá nhân, không ít người nhờ người thân, bạn bè đứng ra bảo lãnh hoặc lấy tài sản ra bảo đảm cho việc vay vốn của mình. Khi người vay không thanh toán được nợ thì người bảo lãnh mới biết rằng mình "dại".

Để được vay vốn ngân hàng, tổ chức tín dụng hoặc cá nhân, không ít người nhờ người thân, bạn bè đứng ra bảo lãnh hoặc lấy tài sản ra bảo đảm cho việc vay vốn của mình. Khi người vay không thanh toán được nợ thì người bảo lãnh mới biết rằng mình “dại”.

Luật sư Ngô Văn Định, Phó giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật Hội Luật gia tỉnh (trái) tư vấn cho người dân các quy định về bảo lãnh cho người khác vay vốn. Ảnh: Đoàn Phú

Luật sư Ngô Văn Định, Phó giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật tỉnh (Hội Luật gia tỉnh) cho hay, việc bảo lãnh hoặc lấy tài sản cá nhân của mình để bảo đảm cho người khác vay vốn được pháp luật thừa nhận. Trong trường hợp bên được bảo lãnh, được người khác lấy tài sản ra bảo đảm không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thì bên bảo lãnh, lấy tài sản ra bảo đảm phải thực hiện nghĩa vụ đó.

* Người bảo lãnh phải thực hiện thay nghĩa vụ

Để vay được số tiền 100 triệu đồng từ một tổ chức tín dụng, bà H.T.Y. (65 tuổi, ngụ xã Sông Nhạn, H.Cẩm Mỹ) nhờ chị P.T.N. (con gái, ngụ cùng địa phương) ký giấy bảo lãnh để bà vay vốn. Nghĩa vụ đóng lãi và trả nợ gốc là do mẹ của chị chịu trách nhiệm. Đến kỳ hạn trả nợ vay, bà Y. không có khả năng thanh toán nên cán bộ tổ chức tín dụng tìm chị N. đòi nợ. “Vậy tôi có phải trả nợ thay cho mẹ không?” - chị N. hỏi.

Luật sư Ngô Văn Định giải thích, tùy vào hợp đồng bảo lãnh để xác định thời hạn cũng như phạm vi chịu trách nhiệm đối với nghĩa vụ bảo lãnh của chị. Trong trường hợp không có thỏa thuận cụ thể thì chị phải chịu trách nhiệm với phần gốc và cả phần lãi của nghĩa vụ vay tiền nói trên. Việc ngân hàng liên hệ yêu cầu chị thực hiện nghĩa vụ thay bà Y. là đúng pháp luật, đúng với thỏa thuận giao kết trong hợp đồng bảo lãnh. Do đó, chị phải có nghĩa vụ thanh toán đầy đủ cho tổ chức tín dụng các khoản tiền gốc và tiền lãi của hợp đồng vay, khi hợp đồng đó đến hạn thực hiện mà mẹ chị không thực hiện hợp đồng. Sau đó, chị có quyền yêu cầu mẹ thanh toán lại cho chị số tiền này.

“Điều 340 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định, bên bảo lãnh có quyền yêu cầu bên được bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ đối với mình trong phạm vi nghĩa vụ bảo lãnh đã thực hiện, trừ trường hợp có thỏa thuận khác” - luật sư Ngô Văn Định phân tích.

Cũng theo luật sư Ngô Văn Định, bảo lãnh là việc người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh) khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ. Các bên có thể thỏa thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh trong trường hợp bên được bảo lãnh không có khả năng thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh. Trường hợp bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thì bên bảo lãnh phải thực hiện nghĩa vụ đó. Trường hợp bên bảo lãnh không thực hiện đúng nghĩa vụ bảo lãnh thì bên nhận bảo lãnh có quyền yêu cầu bên bảo lãnh thanh toán giá trị nghĩa vụ vi phạm và bồi thường thiệt hại.

* Tài sản bảo đảm sẽ được bán để trả nợ

Khi giải quyết vấn đề vay vốn cho khách hàng, các tổ chức tín dụng, ngân hàng thường yêu cầu người vay không có tài sản hoặc quá tuổi lao động phải có người bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ hoặc đưa tài sản của người bảo lãnh ra bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.

Luật sư Cao Sơn Hà, Đoàn Luật sư tỉnh cho biết, biện pháp bảo đảm có ý nghĩa tương tự như biện pháp bảo lãnh, đó là những cách thức, giải pháp nhằm hỗ trợ, khẳng định, bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng, thỏa thuận một cách chắc chắn. Biện pháp bảo đảm đi liền, không tách rời với nghĩa vụ chính trong hợp đồng, giao dịch chính. Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện, thực hiện không đúng, không đầy đủ các nghĩa vụ đã cam kết thì bên có quyền có thể áp dụng biện pháp bảo đảm đã thỏa thuận hoặc đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng để buộc bên có nghĩa vụ phải thực hiện đúng nghĩa vụ đã cam kết nhằm bảo đảm quyền lợi cho mình.

Luật sư Cao Sơn Hà lưu ý, tài sản bảo đảm phải thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm, trừ trường hợp cầm giữ tài sản, bảo lưu quyền sở hữu. Tài sản bảo đảm có thể được mô tả chung, nhưng phải xác định được. Tài sản bảo đảm có thể là tài sản hiện có hoặc tài sản hình thành trong tương lai. Giá trị của tài sản bảo đảm có thể lớn hơn, bằng hoặc nhỏ hơn giá trị nghĩa vụ được bảo đảm.

Vì tin tưởng người em nên ngoài bảo lãnh, ông P.V.T. (ngụ xã Phú Thạnh, H.Nhơn Trạch) còn lấy quyền sử dụng đất của cá nhân ra bảo đảm cho người em vay khoản tiền 500 triệu đồng từ ngân hàng. Nay gần tới hạn trả nợ, người em lánh mặt làm ông rất lo lắng. Ông T. thắc mắc, khi người vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho ngân hàng thì tài sản bảo đảm được xử lý ra sao?

Luật sư Cao Sơn Hà giải thích, khi đến hạn thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm mà bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thì tài sản bảo đảm được định giá theo quy định tại Điều 306 Bộ luật Dân sự năm 2015.

Theo đó, bên bảo đảm và bên nhận bảo đảm có quyền thỏa thuận về giá tài sản bảo đảm hoặc định giá thông qua tổ chức định giá tài sản khi xử lý tài sản bảo đảm. Trường hợp không có thỏa thuận thì tài sản được định giá thông qua tổ chức định giá tài sản. Việc định giá tài sản bảo đảm phải bảo đảm khách quan, phù hợp với giá thị trường. Tổ chức định giá phải bồi thường thiệt hại nếu có hành vi trái pháp luật mà gây thiệt hại cho bên bảo đảm, bên nhận bảo đảm trong quá trình định giá tài sản bảo đảm.

Đoàn Phú