Sông Đồng Nai ơi, chảy đi!

Một ngày cuối tháng 9-2013, khi đang làm việc ở cơ quan, tôi nhận được điện thoại từ đồng nghiệp: “Chúc mừng Vườn quốc gia Cát Tiên được bảo vệ nguyên vẹn.

Một ngày cuối tháng 9-2013, khi đang làm việc ở cơ quan, tôi nhận được điện thoại từ đồng nghiệp: “Chúc mừng Vườn quốc gia Cát Tiên được bảo vệ nguyên vẹn. Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải vừa ký quyết định chỉ đạo Bộ Công thương rà soát, loại bỏ thủy điện Đồng Nai 6 và 6A ra khỏi quy hoạch”. Tôi mừng đến phát khóc, muốn la thật to cho mọi người biết Cát Tiên đã được thoát khỏi nạn thủy điện.

Tôi cảm thấy hạnh phúc dâng tràn, thầm cảm ơn Chính phủ đã có một quyết định sáng suốt. Từ quyết định này, cuộc tranh cãi kéo dài hơn 6 năm qua đã chấm dứt. Thời gian qua, nhân dân và chính quyền tỉnh Đồng Nai, cùng đông đảo các nhà khoa học và công luận không ngừng lên tiếng đấu tranh trong việc bảo vệ Vườn quốc gia Cát Tiên, bảo vệ dòng sông Đồng Nai. Thú thực, đã có nhiều lúc tôi thấy bi quan, thậm chí buông xuôi vì cuộc đấu tranh dai dẳng về sự kiện xây dựng thủy điện Đồng Nai 6 và 6A. Nhiều khi tôi tự đặt câu hỏi: Lợi ích của sông Đồng Nai, Vườn quốc gia Cát Tiên, Khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai lẽ nào... thua công trình thủy điện chưa chắc đem lại lợi ích thiết thực? Nhưng đến nay, câu hỏi đó đã có lời giải xác đáng, đúng bản chất sự việc. Thực tế, mặc dù các nhà khoa học đã “lật tẩy” các báo cáo đánh giá tác động môi trường của chủ đầu tư là không đáng tin cậy. Ngoài ra, có nhiều bằng chứng chứng minh, nếu xây dựng thủy điện Đồng Nai 6 và 6A thì sẽ tác động đến Vườn quốc gia Cát Tiên và sông Đồng Nai. Cụ thể, thủy điện sẽ làm thay đổi dòng chảy của sông Đồng Nai, làm thay đổi hệ thủy văn của Vườn quốc gia Cát Tiên, mà trực tiếp là khu Ramsar - Bàu Sấu; làm thay đổi sinh cảnh của các loài động thực vật quý hiếm. Bên cạnh đó, thủy điện sẽ làm mất sinh kế của hàng triệu người sống dọc hạ lưu, làm mất văn hóa truyền thống của người dân tộc bản địa; làm đảo lộn môi trường sinh thái mà hệ lụy của nó chưa thể lường hết được.

Thực ra, cuộc đấu tranh về được và mất của thủy điện Đồng Nai 6 và 6A cũng làm phân hóa trong nội bộ các nhà khoa học trong nước. Đáng kể là vào tháng 9-2012, các chuyên gia IUCN cảnh báo, nếu thủy điện Đồng Nai 6 và 6A được thực hiện thì Vườn quốc gia Cát Tiên sẽ không có cơ hội được UNESCO thẩm định hồ sơ là di sản thiên nhiên thế giới. May mắn thay, quyết định của Phó thủ tướng như một liều thuốc chữa bệnh nan y dai dẳng từ nhiều năm qua. Cuộc tranh cãi đã đi vào hồi kết, Bàu Sấu đã được cứu. Vườn quốc gia Cát Tiên được bảo vệ nguyên vẹn. Sông Đồng Nai ơi, chảy đi!

TS. Phạm Hữu Khánh