Tinh thần Tô Hiệu

Tinh thần Tô Hiệu là tên của một cuốn sách do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Ban Liên lạc nhà tù Sơn La, Tỉnh ủy Hưng Yên và Tỉnh ủy Sơn La phối hợp xuất bản viết về cuộc đời của nhà cách mạng Tô Hiệu.

Chân dung đồng chí Tô Hiệu

Tinh thần Tô Hiệu là tên của một cuốn sách do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Ban Liên lạc nhà tù Sơn La, Tỉnh ủy Hưng Yên và Tỉnh ủy Sơn La phối hợp xuất bản viết về cuộc đời của nhà cách mạng Tô Hiệu.

Trong cuốn sách này, đại tướng Văn Tiến Dũng, người bạn tù của đồng chí Tô Hiệu hồi ức lại: “Tuy thể xác bị bệnh lao phổi tàn phá nhưng đồng chí vẫn vượt lên bệnh tật, tổ chức công tác tuyên truyền cách mạng, biến nhà tù đế quốc thành trường học cách mạng, mở các lớp học văn hóa, chính trị, quân sự, bồi dưỡng giảng viên, hướng dẫn các cuộc đấu tranh. Tinh thần hy sinh tận tụy vì Đảng, vì dân của anh có sức cuốn hút, thuyết phục cảm hóa rất lớn. Đồng chí là người thầy, người anh được mọi người tin yêu, cảm phục”.

* Sớm tham gia cách mạng

Đồng chí Tô Hiệu sinh năm 1912, trong một gia đình nền nếp nho phong ở thôn Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, H.Văn Giang (tỉnh Hưng Yên). Phát huy truyền thống của quê hương và gia đình, đồng chí Tô Hiệu hăng hái tham gia các phong trào yêu nước từ khi mới 14 tuổi.

Tại Sài Gòn, năm 1929, ông cùng anh ruột của mình cũng là một nhà cách mạng gia nhập Việt Nam Quốc dân Đảng. Năm 1930, sau khi khởi nghĩa Yên Bái thất bại, những nhà yêu nước theo đường lối của Việt Nam Quốc dân Đảng lần lượt bị thực dân Pháp bắt, xử tử hình và đưa đi đày. Tô Hiệu bị bắt, bị kết án 4 năm tù và đày đi Côn Đảo. Ở nơi địa ngục trần gian Côn Đảo, trước những tấm gương anh hùng của những người yêu nước theo con đường cách mạng vô sản, ông đã dần giác ngộ lý tưởng cộng sản và đứng hẳn về phía những người theo con đường cách mạng vô sản. Từ một đảng viên Việt Nam Quốc dân Đảng, từ chi bộ đặc biệt - Chi bộ Chỉ Tồn ở Côn Đảo đã trui rèn nên khí phách và tâm hồn của người cộng sản Tô Hiệu, đưa ông trở thành một trong số những nhà cách mạng tài năng lớp đầu tiên của Đảng Cộng sản Đông Dương.

* Bất khuất trước kẻ thù

Sau khi gia nhập vào hàng ngũ những người cộng sản và mãn hạn tù, ông đã hoạt động ở Hà Nội và gây dựng nhiều cơ sở cách mạng ở Thái Nguyên. Vào năm 1936, khi mới 24 tuổi, ông được cử vào Ban Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ, phụ trách công tác tuyên huấn. Trên cương vị này, ông đã có nhiều đóng góp cho công tác tuyên huấn, công tác xây dựng Đảng. Những phong trào yêu nước, phong trào đấu tranh cách mạng của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là công nhân Hải Phòng đã gây tiếng vang lớn và được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, khi ấy đang hoạt động ở nước ngoài chú ý.

Tháng 10-1939, Xứ ủy Bắc Kỳ thành lập các khu: Hải Phòng, Kiến An, Hải Dương và vùng mỏ thuộc Khu B (sau đó gọi là Liên tỉnh B); trong đó, Tô Hiệu làm Bí thư Khu ủy, xúc tiến ra Báo Chiến Đấu, cơ quan tuyên truyền của Khu ủy B. Trước sự đàn áp của thực dân Pháp đối với phong trào, Tô Hiệu chuyển hướng hoạt động từ công khai rút vào bí mật, sàng lọc cán bộ công khai.

Ngày 1-12-1939, Tô Hiệu bị địch bắt, bị kết án 5 năm tù và bị đày lên nhà tù Sơn La, một nơi rừng thiêng, nước độc khét tiếng lúc bấy giờ. Nhà tù Sơn La những năm tháng ấy là nơi đường sá xa xôi, thời tiết khắc nghiệt và giam cầm, tra tấn khốc liệt. Đã có rất nhiều nhà cách mạng, những người yêu nước bị đày lên nhà tù Sơn La và hy sinh tại đó.

Tại nhà tù Sơn La, tháng 2-1940, khi Chi bộ Nhà tù Sơn La được thành lập, đồng chí Tô Hiệu được cử làm Chi ủy viên, kiêm Tổ trưởng Tổ Đảng và tháng 2 năm đó, ông được bầu làm bí thư chi bộ trong một đại hội chi bộ bí mật.

Với phương châm “biến nhà tù đế quốc thành trường học đấu tranh cách mạng”, đồng chí Tô Hiệu đã trực tiếp mở các lớp đào tạo, huấn luyện lý luận về chủ nghĩa Mác - Lênin, bồi dưỡng phương pháp đấu tranh cách mạng, chỉ đạo phát triển các tổ chức quần chúng cách mạng bên trong và ngoài nhà tù. Vào những năm tháng cuối đời khi bị giam giữ ở nhà tù Sơn La, đồng chí Tô Hiệu đã trồng ở đây một cây đào. Cây đào Tô Hiệu không chỉ trở thành biểu tượng cho tinh thần bất khuất trước kẻ thù mà còn là niềm lạc quan, tin tưởng ở ngày toàn thắng của dân tộc.

Sau một thời gian bị lao phổi do sự tra tấn và lao động khổ sai cực nhọc, đồng chí Tô Hiệu đã qua đời ngày 7-3-1944 tại nhà tù Sơn La, khép lại một cuộc đời đấu tranh cách mạng trẻ trung, sôi nổi…

Vũ Trung Kiên