Quan tâm hướng nghiệp cho người tự kỷ

Trẻ tự kỷ cần được quan tâm để can thiệp sớm, cần được tạo điều kiện thuận lợi để tham gia giáo dục hòa nhập. Bên cạnh đó, tùy theo độ tuổi, năng lực riêng, người tự kỷ cũng cần được hướng nghiệp để có thể tham gia lao động.

Trẻ tự kỷ cần được quan tâm để can thiệp sớm, cần được tạo điều kiện thuận lợi để tham gia giáo dục hòa nhập. Bên cạnh đó, tùy theo độ tuổi, năng lực riêng, người tự kỷ cũng cần được hướng nghiệp để có thể tham gia lao động.

Trẻ tự kỷ đang được can thiệp tại Trung tâm Ước mơ xanh (H.Trảng Bom). Ảnh: H.Yến

Hướng nghiệp cho người tự kỷ không chỉ là việc làm nhân văn, giúp cho người tự kỷ sống có ích mà còn giúp giảm nhẹ gánh nặng cho gia đình, xã hội. Tuy nhiên, vấn đề hướng nghiệp cho người tự kỷ hiện còn gặp nhiều khó khăn.

* Tạo cơ hội cho trẻ tự kỷ hòa nhập cộng đồng

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê (tháng 1-2019), Việt Nam hiện có khoảng 1 triệu người tự kỷ, tỷ lệ trẻ em mắc chứng tự kỷ ước tính vào khoảng 1% số trẻ em sinh ra. Trẻ bị tự kỷ gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Khó khăn dễ nhận thấy nhất là trẻ bị thiếu hụt về ngôn ngữ, giao tiếp, kỹ năng giao tiếp xã hội... Điều này khiến trẻ rất khó hòa nhập xã hội. Vì vậy, việc phát hiện, can thiệp sớm rất quan trọng, giúp trẻ hòa nhập cộng đồng để chung sống và phát triển.

Tuy nhiên, còn rất nhiều trẻ tự kỷ không được phát hiện sớm và can thiệp đúng. Trên thực tế, việc can thiệp trẻ tự kỷ cần có các chuyên gia, giáo viên giáo dục đặc biệt được đào tạo bài bản.

Cô Phạm Thị Sáu (Công Ty TNHH Tư vấn và giáo dục trẻ chậm nói Ước mơ xanh, H.Trảng Bom) chia sẻ, trung tâm của cô đang can thiệp cho 20 trẻ. Với số lượng trẻ này, cô cần đến 4 giáo viên giáo dục đặc biệt và 2 bảo mẫu. Bên cạnh các tiết can thiệp 1-1, can thiệp nhóm, trẻ còn được giáo dục kỹ năng sống (chủ yếu là các kỹ năng tự phục vụ bản thân), học âm nhạc như một phương pháp trị liệu…

Nếu được can thiệp sớm, phát triển tốt, trẻ sẽ được tham gia giáo dục hòa nhập. Một số phụ huynh lựa chọn cho con học giáo dục hòa nhập; đồng thời, vẫn tiếp tục can thiệp theo giờ tại các trung tâm dành cho trẻ tự kỷ. Khi học giáo dục hòa nhập, trẻ sẽ gặp phải một số khó khăn nhất định. Khó khăn lớn nhất chính là các trường mầm non, tiểu học không có giáo viên giáo dục đặc biệt. Vì vậy, trẻ sẽ không được quan tâm, hỗ trợ đúng mức. Điều này khiến cho một số trẻ sau thời gian học hòa nhập lại phải quay về với các trung tâm trẻ tự kỷ.

Trẻ tự kỷ đang tiến bộ nhưng lại có biểu hiện thoái lui xảy ra rất nhiều trong thời gian gần đây. Nguyên nhân chính là do trong đại dịch Covid-19, trẻ không được đến trường, bị hạn chế giao tiếp xã hội. Một số phụ huynh do bận việc hoặc do lơ là đã để con tiếp xúc với tivi, điện thoại quá nhiều mà không chơi cùng con…

“Có bé đã nói được từ đơn, từ đôi đúng nghĩa nhưng sau khi nghỉ học chống dịch thì đã quay lại con số 0. Nghĩa là bé có thể nghe và hiểu, nhưng mất luôn khả năng nói. Vì vậy, các cô phải bắt đầu lại từ con số 0 đối với bé. Ngược lại, cũng trong thời gian nghỉ học đó, có nhiều phụ huynh dành thời gian nhiều hơn cho con. Họ tuân thủ theo kế hoạch cá nhân mà cô gửi để cùng học, cùng chơi với con. Đồng thời, họ còn lên mạng học thêm những khóa học với các chuyên gia và tích cực can thiệp với con nên trẻ tiến bộ hơn rất nhiều” - cô Sáu cho hay.

Với kinh nghiệm của bản thân, chị Nguyễn Thị Ngọc Lan, đại diện Đoàn trẻ tự kỷ Đồng Nai (TP.Biên Hòa) cho rằng, sự tương tác của cha mẹ là vô cùng quan trọng đối với trẻ tự kỷ. Cha mẹ đừng nôn nóng, áp đặt trẻ theo ý của mình mà phải hết sức kiên nhẫn, nương theo con để đồng cảm và hỗ trợ bé từng bước một. “Dạy trẻ tự kỷ luôn phải nhớ câu “mưa dầm thấm sâu”, cha mẹ cầm tay chỉ việc cho con, dạy đến khi nào con ghi nhớ và thực hành được rồi mới chuyển sang dạy thứ khác, chứ không thể nóng vội dạy nhiều thứ cùng lúc được” - chị Lan chia sẻ.

* Hướng nghiệp cho người tự kỷ

Tại Đồng Nai, hiện chưa có con số thống kê cụ thể về số lượng người tự kỷ nhưng có một điều chắc chắn là số lượng người tự kỷ đang có xu hướng tăng.

Năm 2018, một số gia đình có con bị tự kỷ ở Đồng Nai đã tìm đến nhau, cùng gia nhập Mạng lưới tự kỷ Việt Nam (Vietnam Autism Newwork - Van) và hình thành Đoàn trẻ tự kỷ Đồng Nai. Đây là nơi để các cha mẹ, gia đình có người tự kỷ cùng trao đổi, sẻ chia, học hỏi kinh nghiệm trong quá trình chăm sóc, giáo dục và đồng hành cùng người tự kỷ. Hiện nay, tổng số người tự kỷ đang tham gia tại Đoàn trẻ tự kỷ Đồng Nai là hơn 100 người (từ 24 tháng đến 23 tuổi).

Theo thống kê, có tới 80-90% người tự kỷ trong độ tuổi lao động không thể tìm được việc làm. Việc hướng nghiệp, dạy nghề và tạo việc làm cho người tự kỷ là vấn đề cần được quan tâm. Bởi nếu được hướng nghiệp, dạy nghề, người tự kỷ sẽ có cơ hội được thực sự hòa nhập cộng đồng, sống có ý nghĩa. Đồng thời, việc hướng nghiệp, dạy nghề cho người tự kỷ cũng góp phần giải quyết gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Tùy theo năng khiếu riêng, người tự kỷ vẫn có thể làm được các công việc phù hợp. Tất nhiên, việc hướng nghiệp, dạy nghề cho người tự kỷ sẽ đòi hỏi nhiều công phu, kiên nhẫn, tương tự như quá trình can thiệp và giáo dục hòa nhập trẻ tự kỷ.

Nhằm giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng xã hội về chứng tự kỷ, đồng thời mong muốn xã hội có sự quan tâm đúng mức về hướng nghiệp, dạy nghề cho người tự kỷ, Đoàn trẻ tự kỷ Đồng Nai sẽ tổ chức Ngày hội Trải nghiệm hướng nghiệp cho người tự kỷ, người khuyết tật, người yếu thế. Sự kiện được tổ chức vào ngày 3-4 tại Trường tiểu học Bình Đa (TP.Biên hòa). Dự kiến chương trình sẽ có khoảng 100 trẻ tự kỷ, người tự kỷ, người khuyết tật, người yếu thế tham dự. Bên cạnh hoạt động hướng nghiệp, ngày hội còn có các hoạt động văn nghệ, các trò chơi để mang đến niềm vui cho trẻ tự kỷ.

Chị Nguyễn Thị Ngọc Lan, đại diện Đoàn trẻ tự kỷ Đồng Nai hy vọng, ngày hội này sẽ là khởi đầu để Đồng Nai có những hoạt động dài hơi trong vấn đề hướng nghiệp, dạy nghề cho người tự kỷ.

Hải Yến