Bất cập trong giám định pháp y tâm thần

Công tác phối hợp giữa cơ quan tố tụng và đơn vị giám định pháp y là việc thường xuyên liên tục. Tuy nhiên việc phối hợp giữa 2 đơn vị này hiện nay vẫn chưa nhịp nhàng, còn nhiều vướng mắc và khó khăn.

Công tác phối hợp giữa cơ quan tố tụng và đơn vị giám định pháp y là việc thường xuyên liên tục. Tuy nhiên việc phối hợp giữa 2 đơn vị này hiện nay vẫn chưa nhịp nhàng, còn nhiều vướng mắc và khó khăn.

Bác sĩ Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa khám, giám định tâm thần cho một bệnh nhân thuộc diện bắt buộc.

Theo đánh giá của Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa (gọi tắt là Viện Pháp y Biên Hòa), trong 6 tháng đầu năm 2018, đơn vị đã giám định được gần 700 trường hợp, trong đó số người bệnh bắt buộc được các cơ quan tố tụng chuyển tới tăng nhanh và ngày càng phức tạp.

* Còn nhiều bất cập

Theo bác sĩ Bùi Thế Hùng, Viện trưởng Viện Pháp y Biên Hòa, điều đáng quan tâm là thời gian qua, số trường hợp phải giám định lại vẫn tăng cao (trong 6 tháng đầu năm đã giám định lại 14 trường hợp); văn bản yêu cầu giải thích kết luận giám định còn nhiều.

Nguyên nhân được xác định là do các bị can, bị cáo có sự thay đổi biểu hiện khi bị tạm giam; các cơ quan tố tụng đưa ra nội dung trưng cầu không đúng chuyên môn của pháp y, không rõ ràng hoặc thuộc trách nhiệm của cơ quan điều tra. Bên cạnh đó, cơ quan trưng cầu thường không cung cấp đủ, đúng hoặc chậm hồ sơ...

Về vấn đề này, TS.Nguyễn Đức Nhự, Viện trưởng Viện Pháp y quốc gia cho biết, hiện nay nhiều cơ quan trưng cầu giám định yêu cầu giám định thương tích trên hồ sơ trong trường hợp người cần được giám định vẫn còn sống. Trong khi Thông tư 20/BYT về việc giám định để xác định tỷ lệ % tổn thương cơ thể quy định chỉ giám định thương tích trên hồ sơ đối với các trường hợp đã chết hoặc bị mất tích. Vấn đề này các bộ, ngành chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể nên khó khăn cho cơ quan tố tụng khi người bị hại từ chối giám định.

Về phía các cơ quan tố tụng, Thiếu tướng Lê Tấn Tảo, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát (Bộ Công an) cho rằng hiện còn một số đối tượng lợi dụng làm giả hồ sơ bệnh án tâm thần hoặc trong quá trình chữa bệnh bắt buộc đã lợi dụng trốn ra ngoài có biểu hiện tiếp tục phạm tội. Thời gian giám định kéo dài ảnh hưởng tiến độ điều tra...

* Cần giải pháp thiết thực

Để giải quyết một số vấn đề còn tồn đọng liên quan đến hoạt động phối hợp giữa cơ quan tố tụng và giám định pháp y, đại diện Công an tỉnh Đồng Nai đề nghị cần xác lập, duy trì cơ chế thông tin giữa các cơ quan với nhau, trong trường hợp đặc biệt đơn vị giám định cần phối hợp với cơ quan trưng cầu trực tiếp tiến hành thu thập tài liệu liên quan đến công tác giám định. Với những trường hợp chữa bệnh bắt buộc, đơn vị giám định cần bố trí phòng canh giữ để tránh trường hợp đối tượng tiếp tục gây án.

Trong tố tụng, kết luận giám định pháp y được coi là nguồn chứng cứ có vị trí, vai trò rất quan trọng, ảnh hưởng đến kết quả vụ án, do đó bà Nguyễn Thị Thụy, Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) đề cao năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của những người làm công tác giám định và hoạt động tố tụng.

 “Ngoài việc tổ chức tập huấn cho giám định viên thì các cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động giám định pháp y, pháp y tâm thần và xử lý nghiêm các trường hợp sai phạm. Riêng với cơ quan tố tụng cũng phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm, đạo đức cho đội ngũ tiến hành tố tụng và bồi dưỡng về kỹ năng nghiệp vụ trong trưng cầu, đánh giá, sử dụng kết luận giám định để đảm bảo giải quyết vụ án chính xác, khách quan, đúng pháp luật” - bà Thụy trao đổi.

Xoay quanh vấn đề này, ông Nguyễn Khánh Toàn, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao TP.Hồ Chí Minh cho rằng việc giám định pháp y tâm thần đối với các vụ án hình sự cần phải có quy trình chặt chẽ, độc lập nhằm hạn chế đối tượng lợi dụng giám định pháp y tâm thần để chạy án, trốn tội.

“Thiết nghĩ các cơ quan trung ương cần ban hành thông tin liên tịch quy định chung giữa ngành y tế, công an, tư pháp, viện kiểm sát và tòa án để thống nhất tiêu chí trong việc trưng cầu giám định. Tránh trường hợp giám định tràn lan, giám định lại” - ông Toàn kiến nghị.

Tố Tâm