[Loạt Megastory] Đảng lãnh đạo, Quốc hội kiến tạo, nhân dân thụ hưởng (Kỳ 2)

Đại hội XIII của Đảng đánh giá: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”. Những thành tựu đó là sản phẩm kết tinh sức sáng tạo, là kết quả của quá trình nỗ lực phấn đấu bền bỉ, liên tục của cả hệ thống chính trị, trong đó không thể không kể đến vai trò đặc biệt quan trọng của Quốc hội với những quyết sách đúng, trúng và đột phá.

Từ đầu nhiệm kỳ, Quốc hội khóa XV đã chủ động điều chỉnh chương trình lập pháp, bổ sung nhiều dự án luật quan trọng phục vụ phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 và cải cách thể chế. Liên tục trong các kỳ họp từ năm 2021-2025, Quốc hội đã thông qua hoặc cho ý kiến lần đầu đối với hàng loạt luật lớn có tác động trực tiếp đến “điểm nghẽn” phát triển như: Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Đấu thầu (sửa đổi), Luật Giá, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản....

Trong đó, hoàn thiện Luật Đất đai để lại nhiều dấu ấn đậm nét và mang tính đột phá. Luật Đất đai trải qua quá trình chuẩn bị công phu, được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan, tổ chức liên quan chuẩn bị rất trách nhiệm, kỹ lưỡng, qua nhiều vòng, nhiều bước; được trình Quốc hội tại 4 kỳ họp, 2 hội nghị đại biểu Quốc hội (ĐBQH) hoạt động chuyên trách, 8 phiên họp chính thức của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (trong đó có 1 phiên cho ý kiến về kế hoạch lấy ý kiến nhân dân); đặc biệt, được chỉnh lý, tiếp thu ý kiến của các cơ quan, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học, đối tượng chịu sự tác động và trên 12 triệu lượt ý kiến của nhân dân.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh phát biểu tại Phiên họp thứ 34 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào chiều 13-6-2024: Quy trình xây dựng luật thông thường, Quốc hội chỉ xem xét 1 dự án luật trong 2 kỳ họp thì Luật Đất đai được đưa ra thảo luận tại 4 kỳ họp. Luật thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các quan điểm, chủ trương của Đảng tại Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16-6-2022 và các nghị quyết, kết luận của Đảng về quản lý và sử dụng đất đai; đảm bảo đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật về đất đai với các quy định có liên quan; tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội, HĐND, MTTQ, tổ chức chính trị - xã hội các cấp và nhân dân.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh: Quốc hội làm việc với khối lượng công việc khổng lồ, trong đó không ít lần trình dự án luật lúc nửa đêm, những tối sáng đèn, những kỳ họp kéo dài không ngày nghỉ.

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, vào ngày 18-1-2024, Quốc hội chính thức thông qua Luật Đất đai. Tiếp đó, để luật sớm đi vào thực tiễn, đến Kỳ họp thứ 7 (từ ngày 20-5 đến 29-6-2024), Quốc hội tiếp tục thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Các tổ chức tín dụng với 404/469 ĐBQH tham gia biểu quyết tán thành. Quốc hội cho phép Luật Đất đai có hiệu lực ngay từ ngày 1-8-2024, sớm hơn 5 tháng so với thời điểm đã được quyết định trước đó là ngày 1-1-2025.

Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức cho biết tại Hội nghị gặp gỡ, đối thoại với doanh nghiệp FDI do tỉnh Đồng Nai tổ chức vào sáng 28-3-2025: “Ngay khi luật được thông qua, Đồng Nai tổ chức Hội nghị Đánh giá tác động của Luật Đất đai đến tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhằm thảo luận, đánh giá toàn diện chính sách pháp luật về đất đai; tác động của luật đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, thu hút đầu tư, quy hoạch của tỉnh”.

Còn theo đại biểu Trịnh Xuân An, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) phân tích: Việc thông qua Luật Đất đai được xem là “dấu ấn vàng” của Quốc hội khóa XV, không chỉ vì tính chất phức tạp, phạm vi ảnh hưởng rộng, mà còn bởi cách làm mới, dân chủ, khoa học và thực tiễn, thể hiện tinh thần “lấy người dân làm trung tâm”, đảm bảo “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong quá trình phát triển.

Hoàn thiện, đồng bộ thể chế được xác định là một trong 3 khâu đột phá chiến lược để đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững. Đây là nhiệm vụ “xương sống” trong hoạt động xuyên suốt của Quốc hội. Nhiều nội dung lớn, đặc biệt quan trọng, cấp bách tới quốc kế dân sinh đều được Quốc hội đặt lên bàn nghị sự. Và trong các quyết sách quan trọng được Quốc hội thông qua có những nội dung “rất lớn, rất mới, rất khó, rất phức tạp và chưa có tiền lệ”.

Đến nửa cuối nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Kỳ họp thứ 7 (diễn ra 27,5 ngày) là kỳ họp có thời gian làm việc, khối lượng nội dung về công tác lập pháp rất lớn. Quốc hội đã xem xét, quyết định nhiều nội dung quan trọng như: công tác nhân sự, các vấn đề về kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước; thông qua 11 luật, 21 nghị quyết... liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Như Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH sửa đổi), được đánh giá là dự án luật khó, mỗi lần sửa đổi đều nhận được sự quan tâm rất lớn của cử tri và nhân dân, vì có tác động rất sâu rộng đến đời sống người lao động (NLĐ).

Đồng Nai là tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Trên địa bàn có 57 khu công nghiệp, thu hút hàng chục ngàn doanh nghiệp đầu tư kinh doanh, sản xuất. Theo thống kê của Liên đoàn Lao động tỉnh, Đồng Nai hiện có hơn 1,4 triệu lao động đang làm việc tại các tổ chức, doanh nghiệp. Các chính sách liên quan đến NLĐ luôn phải bảo đảm tính khả thi, sát thực tiễn và tạo ổn định xã hội. Và trong Dự án Luật BHXH có các phương án về việc rút BHXH một lần. Do đó, phương án được lựa chọn phải có lý, có tình để đông đảo NLĐ hiểu, đồng thuận và ủng hộ.

Tại phiên thảo luận ở nghị trường Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Như Ý (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) cho rằng: Dự thảo luật xin ý kiến với 2 phương án, việc lựa chọn phương án cần xem xét dữ liệu thực tế những NLĐ thuộc đối tượng tại phương án 1 và 2. Đại biểu Nguyễn Thị Như Ý lý giải, chọn phương án 1 sẽ tối ưu hơn vì người lao động trong độ tuổi (45-55 tuổi) có thể họ làm một thời gian (10 năm) rồi xin nghỉ không tham gia và về quê sinh sống thì NLĐ hưởng một lần. Điều kiện lao động hiện nay nhiều doanh nghiệp giảm lao động, NLĐ không có việc làm dẫn đến đời sống gặp nhiều khó khăn, không bảo đảm về kinh tế, nhà cửa không ổn định, cần tính toán thật kỹ để họ được hưởng lương hưu. Nếu không may NLĐ mất trước khi nghỉ hưu hoặc chỉ mới hưởng lương hưu được vài năm rồi mất sẽ rất thiệt thòi nên họ quyết định hưởng BHXH một lần.

Trong khi nếu chọn phương án 2, việc cho phép NLĐ được rút tối đa 50% thời gian đóng BHXH thì số tiền BHXH bảo lưu còn lại là khá thấp, đặc biệt với những người có mức thu nhập đóng BHXH thấp. Hệ quả là mức lương hưu được lấy không đáng kể, không có nhiều ý nghĩa về mặt an sinh xã hội. Bên cạnh đó, người lao động đã tính đến việc rút BHXH một lần thì chỉ quan tâm đến lợi ích ngắn hạn. Việc chỉ cho phép rút tối đa 50% tiền BHXH có thể gây ra phản ứng từ phía NLĐ, nên cần phải giải thích thấu đáo về ý nghĩa của chính sách này.

Ngày 29-6-2024, Luật BHXH được Quốc hội nhấn nút thông qua được cử tri và nhân dân, đặc biệt là công nhân lao động đồng tình và hoan nghênh. Trước khi Quốc hội bấm nút thông qua luật, quy định rút BHXH một lần trên đã được biểu quyết riêng. Có 456/470 đại biểu có mặt tán thành, 5/470 đại biểu có mặt không tán thành và 9/470 đại biểu có mặt không biểu quyết.

Cũng theo luật mới, đối tượng quy định đã chấm dứt tham gia BHXH mà có đề nghị thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp. Cụ thể là đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH. Trường hợp người lao động không hưởng BHXH một lần thì có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng. Người lao động ra nước ngoài để định cư; người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng cũng được hưởng BHXH một lần.

Trước đó, báo cáo giải trình tiếp thu, chỉnh lý nội dung này, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho biết: Do còn có ý kiến khác nhau, để bảo đảm dân chủ và trách nhiệm, ngày 18-6-2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo lấy phiếu xin ý kiến các vị đại biểu Quốc hội về 2 phương án rút BHXH một lần. Kết quả cho thấy có 355/487 đại biểu cho ý kiến. Trong đó, có 310/355 đại biểu Quốc hội lựa chọn phương án 1, có 38/355 đại biểu Quốc hội lựa chọn phương án 2. Có 7/355 đại biểu Quốc hội không lựa chọn 1 trong 2 phương án mà đề xuất phương án khác.

Căn cứ kết quả xin ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin phép Quốc hội cho tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật theo phương án 1 là phương án được đa số đại biểu Quốc hội lựa chọn. Đây cũng là phương án Chính phủ ưu tiên lựa chọn khi trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6.

Ngoài ra, một trong những điểm nổi bật của Luật BHXH là định hướng mở rộng diện bao phủ, hướng đến mục tiêu BHXH toàn dân. Trước đây, tỷ lệ người tham gia BHXH, đặc biệt là khu vực phi chính thức, còn rất thấp do quy định, thủ tục và mức đóng chưa phù hợp. Quốc hội đã yêu cầu rà soát, điều chỉnh chính sách theo hướng linh hoạt hơn, tạo điều kiện cho người lao động tự do, người nông dân, người làm nghề cá thể... có thể dễ dàng tham gia.

Luật quy định rõ việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và tự nguyện, đồng thời tăng cường cơ chế hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho người thu nhập thấp. Đây là bước đi có ý nghĩa chiến lược, không chỉ giúp hàng triệu lao động ngoài khu vực chính thức được bảo vệ trước rủi ro mà còn góp phần củng cố niềm tin xã hội vào hệ thống an sinh quốc gia. Qua đó, đã thể chế hóa các chỉ đạo, quan điểm của Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách BHXH.

Những quyết sách được ban hành tại các kỳ họp Quốc hội có ý nghĩa hết sức đặc biệt, thể hiện nhiều tâm huyết, công sức của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và ĐBQH. Quốc hội đã quyết định chủ trương đầu tư những dự án, công trình quan trọng quốc gia, có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó, phải kể đến là các quyết định liên quan đến siêu dự án Cảng hàng không quốc tế (sân bay) Long Thành.

Nhìn lại xuyên suốt quá trình triển khai dự án mang tầm vóc thế kỷ của quốc gia, Sân bay Long Thành đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội và đã không ít lần làm nóng nghị trường. Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai Bùi Xuân Thống chia sẻ: Tại các phiên thảo luận tổ, thảo luận ở hội trường hay các phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nội dung này được các ĐBQH nghiên cứu kỹ lưỡng với những kiến đa chiều, khách quan, trách nhiệm và sâu sắc nhằm đưa ra những giải pháp, quyết sách đúng đắn nhất tháo gỡ vướng mắc cho dự án xây dựng quan trọng này.

Sáng 29-11-2023, Quốc hội biểu quyết thông qua nghị quyết Kỳ họp thứ 6 với gần 96,6% đại biểu tán thành, trong đó đồng ý cho phép kéo dài thời gian thực hiện Dự án Thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Sân bay Long Thành đến hết năm 2024. Quốc hội cũng đồng ý bổ sung gần 967 tỷ đồng từ dự phòng chung nguồn ngân sách trung ương của kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025, bằng hơn 38,5% nguồn lực Chính phủ đề nghị bổ sung để hoàn thành dự án (hơn 2.510 tỷ đồng)...

Theo Nghị quyết số 53/2017/QH14 ngày 24-11-2017 về báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án Thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Sân bay Long Thành việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tiến hành một lần và hoàn thành trước năm 2021. Tuy nhiên, do gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện, dự án đã không thể hoàn thành đúng tiến độ. Chính vì vậy, việc Quốc hội khóa XV đồng ý kéo dài thời gian thực hiện và bổ sung nguồn vốn cho dự án đã thể hiện sự quan tâm, đồng hành của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất để gỡ khó cho dự án.

Tiếp đến tại Kỳ họp thứ 8 (từ ngày 21-10 đến 30-11-2024), Quốc hội đã đồng ý điều chỉnh chủ trương đầu tư giai đoạn 1 của Sân bay Long Thành: đầu tư 2 đường cất hạ cánh phía Bắc, 1 nhà ga hành khách và các hạng mục phụ trợ đồng bộ với công suất khoảng 25 triệu hành khách/năm, 1,2 triệu tấn hàng hóa/năm.

Sáng 8-8-2024, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khảo sát thực địa triển khai Dự án Sân bay Long Thành. Chủ tịch Quốc hội cho biết: Các đại biểu Quốc hội rất quan tâm, mong muốn dự án sớm hoàn thành, bảo đảm tiến độ và chất lượng, sớm đưa vào vận hành, khai thác, do đó, thời gian qua, mọi khó khăn đều được Quốc hội quan tâm, tháo gỡ ngay. Dự án được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 94, Nghị quyết số 95; cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành dự án thành phần tại Nghị quyết số 38 và cho phép kéo dài thời gian thực hiện đến hết ngày 31-12-2024 tại Nghị quyết số 110.

Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ: Cần nhận diện, xác định rõ khó khăn nào là do khách quan, khó khăn nào là do chủ quan để có đề xuất, kiến nghị phù hợp; cần thực hiện nghiêm các nghị quyết của Quốc hội, vấn đề nào vượt thẩm quyền của Chính phủ thì đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, giải quyết theo thẩm quyền hoặc báo cáo Quốc hội xem xét.

Và đến nay, với quyết tâm, nỗ lực của Quốc hội, Chính phủ, sự đồng lòng, chung sức của cử tri và nhân dân cả nước để đưa dự án “về đích”, Sân bay Long Thành - công trình trọng điểm đặc biệt của quốc gia, sẽ cơ bản hoàn thành vào cuối năm 2025 và đưa vào khai thác thương mại trong nửa đầu năm 2026. Sau khi dự án hoàn thành và đưa vào sử dụng, dự kiến có thể đóng góp vào tăng trưởng kinh tế hàng năm từ 3-5% cho GDP của nước ta.