Thông quan tự động mới: Hải quan nóng ruột, doanh nghiệp thờ ơ

Hệ thống thông quan hàng hóa tự động Việt Nam (VietNam Automated Cargo Clearance System - VNACCS) và hệ thống dữ liệu thông tin tình báo (VietNam Customs Intelligent Database System - VCIS) do Nhật Bản tài trợ cho Hải quan Việt Nam có nhiều thay đổi so với hệ thống thông quan điện tử hiện đang áp dụng.

Nhân viên các doanh nghiệp tập huấn tại Cục Hải quan Đồng Nai xem các phần mềm hỗ trợ .

Tháng 11-2013, Cục Hải quan Đồng Nai sẽ tiến hành cho chạy thử hệ thống VNACCS/VCIS, vì thế trong tháng 10 này Cục Hải quan liên tục mở các lớp tập huấn cho DN xuất nhập khẩu. Thế nhưng nhiều DN vẫn chưa quan tâm.

* Mời nhiều, đến ít

Bà Lưu Thị Minh Hiền, Giám đốc Công ty TNHH thương mại Hải Minh (Khu công nghiệp Nhơn Trạch), doanh nghiệp (DN) chuyên làm thủ tục xuất nhập khẩu cho các công ty sản xuất hàng xuất khẩu có vốn đầu tư nước ngoài trong và ngoài tỉnh, cho biết từ khi Cục Hải quan mở lớp tập huấn về VNACCS, DN đã cử 10 nhân viên dự 3 đợt và chính bà cũng đến. Ngoài ra, DN đã mở hẳn một lớp tại công ty để cho toàn bộ nhân viên nắm được quy trình hải quan mới. “Hệ thống VNACCS mới liên quan đến rất nhiều vấn đề: vận chuyển, điều kiện giao... rất chuyên nghiệp nên phải tập huấn cho nhân viên kỹ, sau này thực hiện sẽ dễ hơn” - bà Hiền chia sẻ.

Tính chuyên nghiệp cao nên đòi hỏi người khai báo hải quan theo hệ thống VNACCS phải có chuyên môn tốt, không như trước đây ai cũng có thể làm được. Trong hệ thống VNACCS có những thay đổi rất lớn, như: cho phép khai báo hải quan bằng tiếng Anh với tính khắt khe cũng rất cao, đơn cử: DN không thể khai báo trước như hiện nay, mà phải khai đúng thời gian và địa điểm từ nơi đóng hàng tới điểm đến là cảng trong nước và nước ngoài. Khi làm thủ tục, nhân viên khai đi khai lại nhiều lần hệ thống vẫn chấp nhận nhưng mỗi lần khai sai máy tự động đánh dấu, và nếu vượt số lần cho phép, sẽ chuyển sang các luồng không được ưu tiên, như vậy nếu nhân viên không đủ chuyên môn, DN sẽ rơi vào tình trạng tự làm khó mình.

Thực tế, những DN có ý thức như Hải Minh lại không nhiều. Điều đó thể hiện qua thống kê các đợt tập huấn của Phòng Giám sát quản lý (Cục Hải quan). Trong 5 đợt tập huấn vừa qua, số lượng DN được mời gần 1.100 DN, nhưng chỉ có hơn 450 DN tham dự, dù được nhắc nhở đây là hệ thống thông quan mới rất quan trọng. Có những đợt tập huấn, danh sách mời là 254 DN nhưng chỉ có 95 DN đến. Không chỉ những DN sản xuất hàng xuất khẩu thờ ơ, mà ngay cả các DN làm đại lý khai thuê hải quan - được xem như là đơn vị nòng cốt của lĩnh vực xuất nhập khẩu cũng chưa quan tâm. Cụ thể trong đợt tập huấn dành riêng cho đối tượng này, chỉ có hơn 30 DN đến dự, trong khi danh sách mời gần 60 DN.

* Còn chủ quan

Lý giải cho việc các DN chưa mấy quan tâm về VNACCS, ông Huỳnh Thanh Bình, Cục phó Cục Hải quan, cho rằng do DN còn khá chủ quan với suy nghĩ hệ thống VNACCS cũng giống như hệ thống cũ. “Các DN vẫn nghĩ như trước đây khi thực hiện hải quan điện tử qua phiên bản 1, rồi phiên bản 2 đến phiên bản 3 và 4, khi áp dụng có vướng mắc sau đó nâng cấp dần. Với hệ thống trước đây do Việt Nam xây dựng thì sẽ nâng cấp, nhưng VNACCS là hệ thống của Nhật Bản rất tiên tiến, theo chuẩn mực quốc tế nên sẽ không có nâng cấp sửa chữa gì nữa, đến thời điểm là áp dụng” - ông Bình nói.

Được biết, hệ thống VNACCS sắp tới sẽ thực hiện theo cơ chế một cửa quốc gia. Với hệ thống hải quan điện tử cũ, chỉ có cơ quan hải quan và DN giao dịch trên đó, còn hệ thống mới có sự tham gia của các cơ quan, ban, ngành khác và tiến tới là cơ chế một cửa ASEAN. Giao dịch sau này sẽ hoàn toàn trên môi trường điện tử, như Nhật Bản hiện tại. Lúc đó, các cơ quan thuế hay cơ quan công an muốn kiểm tra vấn đề gì của DN thì chỉ cần lên mạng, không cần in tờ khai và thực hiện các thủ tục “lòng vòng” khác.

Vân Nam