Cát Tiên - mùa xem chim

Những chuyên gia về rừng ở các quốc gia phát triển đều xem Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên là “vương quốc” của trên 348 loài chim, chiếm hơn 1/3 số lượng các loài chim của Việt Nam. Trong đó có 3/10 loài đặc hữu của Đông Nam Á, 31 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam...

Những chuyên gia về rừng ở các quốc gia phát triển đều xem Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên là “vương quốc” của trên 348 loài chim, chiếm hơn 1/3 số lượng các loài chim của Việt Nam. Trong đó có 3/10 loài đặc hữu của Đông Nam Á, 31 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam...

Gà so cổ hung, gà tiền mặt đỏ, gà lôi hông tía, hạc cổ trắng, cò quắm cánh xanh, ngan cánh trắng, hồng hoàng, niệc mỏ vằn...  có thể là đại diện của các loài chim ở VQG Cát Tiên.

* Không hẹn lại đến

Bắt đầu vào mùa khô hàng năm, các đoàn du khách hầu hết là người nước ngoài từ khắp các nơi trên thế giới hành trình theo các công ty lữ hành quốc tế đến VQG Cát Tiên để xem chim. Trong đó, công ty có số lượng du khách đăng ký đến VQG Cát Tiên nhiều nhất trong mùa này, đứng đầu là Vietnam Birding và Wild Tours. Ngoài ra còn có các công ty lữ hành nổi tiếng khác, như: Wings Birding Tour Worldwide, Bird Quest, Vita Tours, King Bird Tour, Du lịch khám phá người châu Á... đều không bỏ lỡ cơ hội tổ chức cho du khách đến Cát Tiên ngắm cảnh và ghi hình chim.

Các loài chim quý hiếm ở VQG Cát Tiên. Nguồn ảnh: VQG CÁT TIÊN

Các tour quan sát chim ở Vườn quốc gia Cát Tiên thường kéo dài 3 ngày 2 đêm, hoặc lâu hơn. Du khách đi xem chim có thể khác nhau về độ tuổi, giới tính, quốc tịch, tôn giáo nhưng có điểm chung là rất mê tìm, ngắm chim ở môi trường thiên nhiên hoang dã. Mỗi đoàn khách thường là 10 – 15 người, trong đó có cả cụ ông, cụ bà khoảng 70 - 80 tuổi. Không ít du khách là thành viên của Câu lạc bộ chim Phương Đông có trụ sở đóng tại Vương quốc Anh. Đến đây, rất nhiều người mang theo ống nhòm hoặc telescope (kính thiên văn) nhằm dễ dàng nhận dạng hình ảnh chim từ xa. Có những người còn mang theo sách hướng dẫn, tìm hiểu các loài chim ở Đông Nam Á để đối chiếu.

Trước khi đi vào rừng, tất cả mọi người dường như rất háo hức, chờ đợi những giây phút kỳ thú ở thiên nhiên mà rất ít nơi có thể đáp ứng được điều này. Họ tuân thủ giờ giấc chặt chẽ, đi nhẹ, nói khẽ, không gây ồn, không hút thuốc, không muốn ai quấy rầy trong khi quan sát chim. Thức ăn mà những đoàn đem theo khá đơn giản, ngoài nước uống thường là bánh mì hoặc đồ ăn nhanh. Những người đi xem chim phải thường xuyên di chuyển và quan sát nhanh nhẹn, ống nhòm luôn ở trong tư thế sẵn sàng để phát hiện các loài chim từ xa trong mọi lúc, mọi nơi. Họ thông thạo về cách nhận dạng loài, màu sắc, giọng hót, cách săn mồi, bắt mồi, và cả mùa sinh sản. Có lẽ chính vì sự hiểu biết khá phong phú về vốn rừng nói chung và loài chim nói riêng nên sự hào hứng của du khách trong mỗi lần đến Cát Tiên hàng năm để lội rừng xem chim, là điều dễ hiểu.

Phần lớn du khách đến VQG Cát Tiên xem chim đều có kiến thức để nhận thức chính xác loài nào là chim bản địa hoặc chim di trú một cách khá rạch ròi, mặc dù không phải ai cũng phân biệt được. Chẳng hạn đối với loài lông vũ cũng có nhiều dạng, như chim từ nơi khác đến trong mùa sinh sản, hay chim du khách, chim di cư. Bên cạnh đó, sinh cảnh của mỗi loài chim cũng khác nhau, có loài sống mật thiết với mặt nước (bàu, bờ sông, suối), loài thì sống ở bụi rậm, loài sống ở mặt đất, loài sống trên cành cây cao... Mặt khác, sinh cảnh trảng cỏ là nơi trú ngụ của loài chim trong họ Trĩ như đa đa (gà gô), gà so cổ hung, gà so ngực gụ, gà so họng hung, gà rừng, gà lôi vằn, gà lôi hông tía, gà tiền mặt đỏ, công... Trong số này, loài gà so cổ hung được xem là quý hiếm của Đông Nam Á và Việt Nam, lần đầu tiên phát hiện vào năn 1927 ở Bu Kroai (tỉnh Bình Phước). Sau đó không có thông tin nào về loài này, người ta nhận định nó đã bị tuyệt chủng nhưng thực tế nó vẫn sinh sống ở VQG Cát Tiên. Hiện nay gà so cổ hung có số lượng cá thể và vùng phân bố trong hầu hết các kiểu rừng gỗ thưa và rừng tre nứa ở khu vực Cát Tiên.

* Hấp dẫn người xem chim

Danh lục các loài chim ăn thịt đã ghi nhận được ở VQG Cát Tiên là hơn 30 loài. Trong đó gồm có ó cá, diều hâu, diều đầu trắng, diều mướp, cắt nhỏ bụng hung, đại bàng bụng hung. Riêng những loài chim thường sống ở các vùng đất ngập nước đã thống kê được hơn 60 loài. Ví dụ ở khu vực Bàu Sấu, du khách dễ dàng quan sát các loài chim nước như cò bợ, xít, gà lôi... thường đi trên đám cỏ nổi để ăn côn trùng, ếch nhái nhỏ, chồi non, hạt cỏ.

Du khách đang quan sát chim và chuẩn bị phương tiện theo dõi, chờ chim về.

Hàng năm, quần thể chim di trú, bao gồm loài di trú vào mùa đông, loài bay qua khu vực trong lúc di cư, loài đến trong mùa sinh sản... có mặt ở VQG Cát Tiên ngày càng nhiều, như: mòng két mày trắng, gà lôi nước, te vàng, dô nách (óc cau)... Đối với loài mòng két mày trắng và rẽ cổ đỏ là chim di cư và không phổ biến, sống ở các vùng bãi bồi ngập thủy triều ven biển và ngoài biển, trong thời gian qua cũng đã xuất hiện tại Cát Tiên. Quá trình theo những đoàn du khách đi xem chim, chúng tôi tiếp cận được nhiều cảnh tượng thiên nhiên kỳ thú và độc đáo. Trong đó có những lần chứng kiến tận mắt sự khéo léo, nhanh nhẹn, cần mẫn của con chim rồng rộc cái dùng mỏ đan dệt từng sợi cỏ của chim đực mang về làm tổ treo lơ lửng trên cành cây. Hay như con chim yểng cái chiếm giữ những hốc cây trên cành cao làm tổ ấm cho riêng mình, nó sẵn sàng đánh trả một cách ác liệt những con chim khác vô tình hoặc cố ý bước vào lãnh địa riêng... Phải nói rằng, chỉ có tận mắt chứng kiến sự hào phóng của thiên nhiên khi ban tặng vốn quý của rừng cho Cát Tiên thì mới cảm nhận đầy đủ được niềm hạnh phúc của những người xem chim. Quá trình theo dõi hoạt động của chim, du khách còn chăm chút ghi âm tiếng hót từng loài. Những giống chim khó quan sát, họ thường phát các giọng hót của cá thể cùng loài để dẫn dụ những con khác. Tất nhiên, phải ghi âm giọng hót của con trống gọi con mái. Nếu phát âm thanh thể hiện tâm trạng hoảng loạn, chắc chắn sẽ không bao giờ gặp chúng xuất hiện.

Sau những ngày rong ruổi trong rừng, hầu hết mọi thành viên rất vui vẻ vì đã quan sát được nhiều loài hoặc được chiêm ngưỡng những loài quý hiếm; kém may mắn hơn hoặc chậm chạp, họ cảm thấy buồn, tiếp tục cố tìm để gặp càng nhiều loài chim càng tốt. Chỉ trong phạm vi xung quanh và dọc đường đi gần khu vực trụ sở VQG Cát Tiên, nếu là du khách xem chim có kinh nghiệm sẽ dễ dàng thấy được hơn 30 loài. Nhưng thông thường, du khách chọn tuyến bàu Sấu và tuyến Núi Tượng vì có cơ hội bắt gặp nhiều loài chim khác nhau và cũng có thể phát hiện được nhiều loài thú lớn.

Hữu Khánh