Tổng biên tập Báo Nhân Dân chia sẻ về dự án truyền cảm hứng kiểu mới và sự bất công với những người làm điều tốt đẹp cho xã hội

Ngày 22/8/2023, tại khách sạn InterContinental Hanoi Westlake, Báo Nhân Dân chính thức công bố Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng – Human Act Prize. Đây là một chương trình do báo Nhân Dân chỉ đạo tổ chức với sự đồng hành của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ, cùng sự phối hợp tổ chức của Công ty cổ phần VCCorp. 

Theo ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Trưởng ban tổ chức Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng – Human Act Prize (HAP), giải thưởng có sứ mệnh tôn vinh những tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân không ngần ngại cống hiến vì cộng đồng, đặt những bước đầu tiên trên hành trình đầy thách thức, kiên định với giá trị nhân văn và niềm tin về sự phát triển bền vững. Sứ mệnh của giải thưởng cũng tương đồng với sứ mệnh mà báo Nhân Dân theo đuổi: mang lại những điều tốt đẹp cho cộng đồng.

- Giải thưởng Human Act Prize mà báo Nhân Dân vừa họp báo công bố tổ chức lần đầu tiên là một chương trình rất mới của báo. Vì sao báo Nhân Dân lại chọn điểm nhấn mới bằng một chương trình vì cộng đồng có quy mô lớn?

Trong hơn 70 năm hình thành và phát triển, báo Nhân Dân đã tổ chức rất nhiều hoạt động, sự kiện xã hội, văn hóa, thể thao có ý nghĩa, nhiều chương trình thể hiện trên các mặt báo, truyền hình... Tuy nhiên, chúng tôi thấy rằng mình cần phải làm nhiều hơn nữa trong bối cảnh cuộc sống ngày càng nhiều khó khăn nhưng cũng có ngày càng nhiều tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp nỗ lực đóng góp cho cộng đồng, đất nước.

Đặc biệt là trong giai đoạn đại dịch COVID-19, chúng ta đã được chứng kiến những nỗ lực cống hiến không mệt mỏi, bền bỉ, không vụ lợi của rất nhiều thành phần trong xã hội. Từ lực lượng bác sĩ-nhân viên y tế, công an, bộ đội, các tình nguyện viên hay nhiều cá nhân khác, cả người già lẫn trẻ nhỏ đều có những đóng góp thiết thực cho công cuộc chống dịch.

Họ làm những việc đó thuần túy để giúp đỡ người khác, mang đến những điều tích cực cho xã hội mà không nghĩ đến lợi ích cá nhân. Có lẽ nhiều người trong chúng ta không thể quên những nhân viên y tế tận tụy ngày đêm, những chiến sĩ lao vào tâm dịch, những em bé vẽ tranh cổ động, những nghệ sĩ đàn hát trước cổng khu cách ly, bệnh viện để chia sẻ tinh thần, khích lệ đồng bào của mình… trong dịch bệnh. Những hành động đó khiến cho chúng ta có thêm niềm tin vào những điều tốt đẹp trong xã hội. 

Báo Nhân Dân với tên gọi của mình là một tờ báo phải mang lại những điều tốt đẹp nhất cho đông đảo quần chúng nhân dân cũng như độc giả, khán thính giả của mình, cần liên tục có những hoạt động mới mẻ, có tính chất lan tỏa, truyền cảm hứng sâu rộng cho những điều tốt đẹp đó.

Việc tổ chức Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng (HAP) 2023 – từ những ý tưởng ban đầu đầy nhiệt huyết của VCCorp – là một bước đi rất mạnh dạn, kịp thời của chúng tôi và những người đồng hành để tôn vinh những tập thể, cá nhân, doanh nghiệp có đóng góp tích cực, bền bỉ cho cho xã hội mà không màng đến lợi ích của riêng họ.

- Vì sao Ban tổ chức lựa chọn thông điệp của Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng 2023 là "Dấu ấn tiên phong"? 

Nói về những hoạt động xã hội của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp thì có nhiều góc nhìn khác nhau. Tuy nhiên, trong năm đầu tiên tổ chức giải, chúng tôi muốn tìm ra những đơn vị dám mạnh dạn đi đầu, tiên phong trong các hoạt động này.

Chúng tôi biết có những doanh nghiệp đã hỗ trợ hàng trăm tỉ đồng mỗi năm cho những trẻ em nghèo được tới trường, cho thầy cô giáo cắm bản ở vùng sâu vùng xa, lo cho đồng bào khó khăn ở nhiều miền Tổ quốc… Thế nhưng, họ không mời báo chí truyền thông đi theo, không có những bài viết vinh danh về những hoạt động đó, mà vẫn bền bỉ làm từ năm này qua năm khác. Thậm chí, tinh thần cống hiến này đã trở thành ADN trong tổ chức của họ.

Chúng tôi cũng biết có những đơn vị tạo thành phong trào nội bộ để hỗ trợ thường xuyên cho các bệnh viện, trẻ em gặp khó khăn, bị bệnh tim hay bị ung thư… bền bỉ trong nhiều năm. Người tiên phong trong những hoạt động đó, dù đóng góp được nhiều hay ít thì họ cũng đã vượt qua những khó khăn của chính mình, dám đi những bước đi đầu tiên trong hoạt động vì cộng đồng.

Có thể, những người đi sau làm được nhiều hơn, cống hiến được nhiều hơn nhưng để quyết định đi trước trong giai đoạn khó khăn là điều không dễ dàng. Chính vì lẽ đó, chúng tôi chọn "Dấu ấn tiên phong" là điểm nhấn cho năm đầu tiên của Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng để tôn vinh những người dám đi đầu, dám dấn thân dù phía trước là nhiều khó khăn, thách thức. 

Tôi tin, năm thứ 2, thứ 3 và những năm sau nữa, nhiều góc khai thác khác về những hành động vì cộng đồng sẽ được mở ra.

- Không chỉ dừng lại ở hành động tôn vinh thông thường, Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng còn hướng tới tạo dựng một hệ sinh thái với nhiều hoạt động sáng tạo như tạo thư viện sáng kiến cộng đồng, triển lãm vì cộng đồng hay là phim tài liệu tổng hợp đầu tiên về cộng đồng tại Việt Nam. Mục đích của việc xây dựng hệ sinh thái này là gì?

Chúng tôi quan sát nhiều hoạt động vinh danh cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đã có sáng kiến, đóng góp rất có ý nghĩa cho cộng đồng. Điều chúng tôi thấy băn khoăn và đáng tiếc là có nhiều sáng kiến, dự án hay như thế, sau khi được vinh danh tại các giải thưởng thì rơi vào quên lãng, không được lưu lại thành hệ thống, có tổ chức để trở thành nguồn tư liệu cho những người đi sau học hỏi, tiếp nối.

Chính vì thế, Ban tổ chức kỳ vọng hệ sinh thái của giải thưởng Hành động vì Cộng đồng sẽ là "thư viện" cho những người muốn học hỏi về lĩnh vực này. Ở đó, các ý tưởng, dự án cụ thể được sắp xếp khoa học, dễ dàng truy cập, tiếp cận. Các câu chuyện về hoạt động động vì cộng đồng được tổng hợp trong các phóng sự được thực hiện đầy cảm xúc và chuyên nghiệp. Bất kỳ cá nhân tổ chức nào cũng có thể tham khảo, tham gia đóng góp với các dự án ý tưởng đã có hoặc từ đó xây dựng các ý tưởng mới... 

Ngoài ra còn có một sự kiện Gala trang trọng, có tính nghệ thuật cao sẽ được tổ chức để vinh danh những cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp tiên phong trong việc đóng góp cho xã hội, phụng sự đất nước. Đó cũng là cơ hội để họ lan tỏa câu chuyện của mình, tạo động lực, truyền cảm hứng cho những người khác cùng thực hiện những hành động, chương trình có ý nghĩa hơn nữa.

-Trong quá trình xây dựng giải thưởng, điều gì khiến ông tâm đắc và cảm thấy việc tổ chức giải thưởng này sẽ đem lại những tác động xã hội tích cực khác biệt?

Điều chúng tôi mong muốn lớn nhất là nhân rộng tầm ảnh hưởng của giải thưởng để kéo dài trong nhiều năm và phải có tính bền vững, được cộng đồng đánh giá cao, trân quý sự đóng góp của mọi người. Điều chúng tôi ấp ủ là thay vì chỉ dừng lại ở việc tôn vinh rồi sau đó "ai về nhà nấy", sự kết nối giữa những tập thể, cá nhân, doanh nghiệp đã và đang đóng góp cho cộng đồng sẽ giúp nhân rộng hơn nữa những hành động đẹp, tích cực cho xã hội.

Thực tế, nhiều người đọc những câu chuyện về người tốt, việc tốt rất cảm động, đầy cảm xúc, thậm chí rơi nước mắt trên các phương tiện truyền thông, nhưng chỉ một thời gian ngắn là quên hết. Chúng tôi kỳ vọng giải thưởng này giúp kéo dài cảm xúc và cao hơn nữa là biến cảm xúc thành hành động cụ thể của từng cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp.

Ở đây, chúng tôi không kỳ vọng về việc ai cũng có thể tạo ra những đóng góp to lớn cho cộng đồng. Thế nhưng, khi giải thưởng đem đến niềm cảm hứng và động lực cho nhiều cá nhân thực hiện những hành động có ích hơn trong cuộc sống hằng ngày hay doanh nghiệp có thêm một bước đi mới trong việc hỗ trợ cộng đồng hay chỉ cần trong chính tập thể của họ thôi, tôi nghĩ cũng sẽ là khác biệt quan trọng của giải thưởng này.

Chính vì thế, chúng tôi mong muốn giải thưởng Hành động vì Cộng đồng của báo Nhân Dân sẽ là một bước đi giúp khơi gợi, kích thích các cơ quan báo chí và cả các cá nhân hãy lan toả nhiều tới những câu chuyện tích cực và nhân văn trong cuộc sống hàng ngày.

Vì sao Báo Nhân Dân chỉ đạo tổ chức một chương trình vì cộng đồng có quy mô lớn nhưng ông là Trưởng Ban tổ chức lại nói: "Chúng tôi không kỳ vọng về việc ai cũng có thể tạo ra những đóng góp to lớn cho cộng đồng"?

Khi phối hợp với các cơ quan, đơn vị tổ chức giải thưởng này, chúng tôi cùng chia sẻ quan điểm "Suy nghĩ lớn, hành động nhỏ nhưng thiết thực". Trước khi quyết định tổ chức giải thưởng này, tôi rất ấn tượng với dự án xây dựng con đường đến một xã vùng cao, rất xa và heo hút của một nhóm thiện nguyện tự phát.

Kinh phí được huy động để xây dựng không phải quá lớn nhưng họ đã bền bỉ kêu gọi trong vài năm để huy động tiền đóng góp khá nhỏ từ rất nhiều người, với số tiền chỉ từ vài chục hay vài trăm nghìn đồng. Vài chục nghìn đồng thì không lớn và dường như không mang lại sự đóng góp nhiều nhặn gì, nhưng nhóm thiện nguyện đã tập hợp được nhiều khoản đóng góp khiêm tốn như thế để đã tạo ra một kết quả không hề nhỏ.

Cũng từ dự án này, tôi nhìn thấy niềm vui và hạnh phúc của những người tham gia đóng góp chỉ vài chục, vài trăm nghìn đồng cho việc xây dựng con đường và thấy rằng tình cảm trong cộng đồng cho những việc tốt là rất lớn. Tôi cũng biết, nhiều doanh nghiệp vẫn bền bỉ đóng góp hàng trăm tỷ đồng mỗi năm cho các hoạt động xã hội. Họ đi khắp nơi hỗ trợ mà chưa bao giờ cần một bài báo nào viết về mình, hay một nội dung vinh danh ở đâu đó.

Những cá nhân, tổ chức đó không nói về những điều to lớn mà họ có hành động cụ thể, thiết thực để tạo ra những điều tốt đẹp hằng ngày trong xã hội. Giải thưởng của chúng tôi có tên Hành động vì Cộng đồng (Human Act Prize) cũng có cảm hứng từ những điều như vậy.

Trong cuộc sống, chúng ta có thể nhìn thấy rất nhiều câu chuyện tích cực, truyền cảm hứng nhưng lại không thể kể hết được trên báo chí cũng như không thể nói hết trong các cuộc trò chuyện hằng ngày. Trong khi đó, các nội dung mang tính tiêu cực thì lại ngày càng được chia sẻ nhiều trên mạng xã hội, thậm chí cả trên báo chí. Đó là những điều làm chúng tôi cảm thấy rất băn khoăn vì chúng ta vẫn thường nói "Nếu cuộc sống toàn điều xấu xa thì tại sao cây táo lại nở hoa?" phải không nhỉ.

Nếu xã hội có cả tích cực lẫn tiêu cực, có cả chuyện hay lẫn chuyện chưa hay thì cớ gì suốt ngày chúng ta chỉ trao đổi chuyện chưa hay trong những cuộc đàm luận, trên trang báo, Facebook, TikTok, YouTube… Chúng ta biết rằng nếu đưa những câu chuyện kiểu "người cắn chó" thì sẽ có nhiều người xem nhưng chúng tôi thấy rằng, thời buổi hiện nay khi mạng xã hội phát triển mạnh mẽ và thông tin xấu độc tràn lan thì cần phải tăng số lượng những thông tin tích cực.

Những chuyện tích cực có rất nhiều trong cuộc sống, tại sao những nội dung tích cực lại ít được báo chí và mọi người quan tâm trong khi tin tiêu cực lại được bàn tán, chia sẻ quá nhiều như vậy? Đó là sự bất công đối với những người đang mang lại nhiều điều tốt đẹp cho xã hội.

Vì thế, chúng tôi mong muốn giải thưởng của Báo Nhân Dân là một bước đi, góp phần vào việc kích thích các cơ quan báo chí, cả các cá nhân đăng tải, thảo luận, chia sẻ nhiều hơn các câu chuyện tích cực, nhân văn trong cuộc sống hàng ngày.

- Các câu chuyện của cá nhân thực hiện những hành động dũng cảm, giúp đỡ người khác không tính toán đến lợi ích cá nhân thường được lan toả, cổ vũ và truyền cảm hứng rất lớn. Còn với các chương trình lớn phục vụ cộng đồng của doanh nghiệp, thậm chí đem lại các tác động tích cực lớn hơn, cho nhiều người và xã hội nhưng thường sẽ nhận được sự lan truyền, cổ vũ có phần hạn chế hơn. Ông có suy nghĩ gì về điều này?

Đúng là việc một cá nhân huy động được vài trăm triệu đến vài tỷ để làm từ thiện, có thể được ca ngợi và tôn vinh hơn cả một doanh nghiệp đóng góp cả trăm tỷ đồng. Điều này có nguồn gốc từ những định kiến ở trong xã hội cho rằng, doanh nghiệp không bao giờ hoàn toàn vô tư.

Ở đây, chúng ta nên dùng thuật ngữ phi lợi nhuận thay cho vụ lợi. Bởi khi làm những việc như vậy, không ai nghĩ lợi ích của bản thân. Có nhiều hành động của các cá nhân xuất phát từ cảm xúc riêng, thu hút được sự quan tâm của cộng đồng và trong nhiều trường hợp mang lại tác động rất lớn, với các kết quả cụ thể.

Những việc làm vì cộng đồng của cá nhân thường dễ được quan tâm hơn so với doanh nghiệp vì trong xã hội có tâm lý cho rằng doanh nghiệp làm là có mục đích, kiểu như dù họ không làm vì mục tiêu lợi nhuận thì vẫn có hiệu quả gián tiếp cho bán hàng hoặc tăng mối quan tâm đến thương hiệu… Những suy nghĩ như vậy trong xã hội là có.

Tuy nhiên, ở đây, chúng tôi muốn nhấn mạnh đến việc: những hoạt động vì cộng đồng cho dù là của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp cần bền vững và nên được thực hiện đúng cách. Sự ngẫu hứng của các cá nhân rất cần thiết, nhưng cũng đòi hỏi sự minh bạch, có tổ chức và rất cần tính bền vững.

Thực tế, trong hoạt động thiện nguyện ở nhiều quốc gia, việc dành một khoản ngân sách cho vận hành là điều hết sức bình thường. Làm từ thiện cũng cần có tổ chức, bộ máy để hoạt động và cần kinh phí (đi lại, trả lương cho nhân sự), chứ không phải tất cả những người làm cộng đồng đều không cần nhận thu nhập gì và phải bỏ tiền túi ra. Về bản chất, những người vận hành tổ chức thiện nguyện cũng là một công việc cần được trả lương thì mới bền vững được.

Do vậy, Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng 2023 sẽ đánh giá cao các ý tưởng, dự án có sự vận hành bài bản và bền vững. Chúng ta không thể mãi đóng góp để giúp đỡ một nhóm người yếu thế trong xã hội được. Điều cần làm hơn là ý tưởng và cách làm để có thể giúp họ có thể tự mình lo được cho bản thân, hay nói cách khác là đưa cho họ cần câu chứ không phải con cá.

- Sau khi họp báo công bố giải thưởng và bắt đầu nhận được những hồ sơ đầu tiên cho Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng 2023, ông nhận thấy điểm tích cực thú vị gì?

Đây mới chỉ là những bước đi đầu tiên thôi. Những dự án mới được gửi đến Ban Tổ chức chưa thể vẽ ra bức tranh tổng thể cho những ý tưởng, sản phẩm, dự án… hành động vì cộng đồng của năm 2023. Tuy nhiên, ngay khi xem xét những dự án đầu tiên, chúng tôi đã cảm thấy lạc quan vì những cá nhân, tổ chức tham gia đều đầu tư rất công phu, chi tiết cho hồ sơ, trình bày về dự án của mình.

Điều đó thể hiện sự quan tâm và tin tưởng lớn của họ đến Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng 2023. Những tín hiệu ban đầu này giúp chúng tôi tin rằng đây chỉ là một phần rất nhỏ trong rất nhiều sáng kiến, ý tưởng, dự án hay mà chúng ta chưa biết đến. Tôi hy vọng, việc khởi động mạnh mẽ của Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng 2023 sẽ giúp Ban Tổ chức nhận được thêm nhiều hồ sơ từ các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đang có những dự án thiện nguyện, vì cộng đồng.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng rất mong các cá nhân, doanh nghiệp giới thiệu những dự án thiện nguyện hay, hữu ích mà mình biết. Ngay cả phóng viên của các cơ quan báo chí – những người có cơ hội đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều thành phần trong xã hội, cũng có thể giới thiệu những ý tưởng, dự án, sản phẩm có ích cho cộng đồng với Ban Tổ chức, đồng thời khuyến khích những người làm dự án tham gia giải thưởng này.

-Với cá nhân ông, điều khiến ông thích thú nhất khi nghiên cứu và quyết định bắt đầu hành trình với Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng 2023 là gì?

Báo Nhân Dân là đơn vị uy tín trong làng báo nhưng cách thức truyền tải nội dung thường ngay ngắn, chính thống và chưa được mở rộng ra nhiều đối tượng trong xã hội nếu chỉ dùng các nền tảng truyền thống như báo in hay kể cả báo mạng, truyền hình. Tuy nhiên, thách thức này cũng chính là cơ hội để Báo Nhân Dân thay đổi, mở rộng cách thức kể chuyện để chạm tới cảm xúc, trái tim của nhiều nhóm độc giả trong xã hội.

Chúng tôi mong muốn các phóng viên, biên tập viên của Báo Nhân Dân sẽ có những cách kể chuyện mới mẻ: vẫn chính thống nhưng khác lạ hơn, cảm xúc hơn và hấp dẫn hơn sử dụng công nghệ làm báo hiện đại. Thêm nữa, chúng tôi kỳ vọng có thể tạo ra sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa các nền tảng từ báo in, báo điện tử, mạng xã hội, truyền hình… để lan toả các nội dung hay tới công chúng.

Tôi hoàn toàn tin tưởng rằng, các phóng viên, biên tập viên của Báo Nhân Dân hay nhiều cơ quan báo chí, truyền thông khác đều mong muốn tìm được những góc nhìn, câu chuyện truyền cảm hứng để có thể cổ vũ, lan toả. Chỉ có điều chúng ta phải chủ động tạo cơ hội cho điều đó xảy ra nhiều hơn.

Thêm vào đó, tôi tin rằng khi Báo Nhân Dân kết hợp với nhiều cơ quan báo chí, truyền thông khác cùng chung tay mở rộng việc đăng tải những tin tức tích cực, lan toả mạnh mẽ những câu chuyện truyền cảm hứng từ những cá nhân, tổ chức đóng góp cho cộng đồng thì nhiều điều sẽ khác đi. Thay vì mở mạng ra đọc mỗi ngày chỉ nhìn thấy toàn những tin tức tiêu cực làm người ta nhụt chí thì bạn đọc có thể thấy một bức tranh khác, giúp người dân tăng niềm tin vào xã hội và thấy cuộc sống tốt đẹp hơn.

Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay khi kinh tế thế giới và trong nước gặp không ít khó khăn, và đất nước vừa trải qua mấy năm đại dịch thì tinh thần tích cực, ý chí vươn lên cần được cổ vũ mạnh mẽ. Và báo chí cần là một trong những động lực quan trọng tham gia vào quá trình này.

Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng (HAP) 2023 là một trong nhiều nỗ lực của báo Nhân Dân, với sự đồng hành của Công ty cổ phần VCCorp với những ý tưởng khác biệt và đẩy nhiệt huyết, mong muốn đóng góp nhiều hơn nữa vào việc cổ vũ những điều tốt đẹp trên mặt báo, phát thanh, truyền hình cùng với hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam, để người dân nói chung nâng cao niềm tin vào sự dẫn dắt của Đảng và Nhà nước.

Chúng tôi kỳ vọng rằng, với sự đóng góp của nhiều cá nhân, tổ chức có chung niềm tin về sứ mệnh đóng góp cho cộng đồng, Giải thưởng Hành động vì Cộng đồng (HAP) 2023 sẽ tạo dấu ấn mạnh mẽ, khơi mở những ý tưởng mới mẻ để giúp bức tranh cuộc sống xã hội thêm niềm tin về về một tương lai tươi sáng hơn.

Xin cảm ơn ông!

Bài: Thu Hoài - Hoàng Ly

Ảnh: Việt Hùng

Thiết kế: Hương Xuân