Phòng chống tác hại của thuốc lá: Chế tài phải đủ mạnh (Bài 3)

Không chết đột ngột như tai nạn giao thông, không bàng hoàng như khi  biết mình bị nhiễm HIV/AIDS, cũng không ám ảnh bằng phát hiện ra mình bị ung thư…, nhiều người hút thuốc lá vẫn đang vô tư hàng ngày đưa 7.000 chất độc vào người.

[links()]Không chết đột ngột như tai nạn giao thông, không bàng hoàng như khi biết mình bị nhiễm HIV/AIDS, cũng không ám ảnh bằng phát hiện ra mình bị ung thư…, nhiều người hút thuốc lá vẫn đang vô tư hàng ngày đưa 7.000 chất độc vào người. Hành động ấy mỗi năm cướp đi 40.000 sinh mạng.  Điều đáng nói là việc phòng chống tác hại thuốc lá hiện nay chưa thật hiệu quả, bởi luật chưa đủ mạnh, chế tài chưa đủ sức răn đe…

* Luật chưa chặt

Mặc dù Luật phòng chống tác hại thuốc lá có hiệu lực từ ngày 1-5-2013, nhưng sau 3 năm thực hiện, đến nay vẫn chưa thực sự phát huy hiệu quả. Bởi, chính Luật cũng chưa thể hiện sức mạnh để buộc người dân phải tuân thủ.

Hút thuốc lá nơi công cộng nhưng hầu như không bị xử phạt (ảnh internet)

Luật sư Ngô Văn Định (Hội Luật gia Đồng Nai) cho hay, trong Luật không dùng từ “cấm” mà là “hạn chế” hút thuốc lá, điều đó khiến cho quy định trở nên yếu thế, thiếu nghiêm ngặt, kiểu như “hạn chế” được thì tốt, không “hạn chế” được cũng… không sao. Tại điều 6, Luật quy rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan tổ chức địa phương trong việc phòng chống tác hại thuốc lá; yêu cầu đưa nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá vào kế hoạch hoạt động hàng năm; đưa quy định không hút thuốc lá tại nơi làm việc vào quy chế nội bộ…, nhưng lại không ai kiểm tra, không xử phạt, người đứng đầu cơ quan, tổ chức không thực hiện thì cũng chẳng bị xử lý hay ảnh hưởng.

Ngoài ra, Luật cũng quy định đưa việc “hạn chế” hoặc “không hút thuốc lá” trong các đám cưới, đám tang, lễ hội trên địa bàn dân cư vào hương ước. Tuy nhiên, trong thực tế, hương ước hầu như không có vai trò nhiều trong xã hội, đặc biệt là ở thành thị.

Do đó, theo Luật sư Định, Luật phòng chống tác hại của thuốc lá là phù hợp, nhưng Bộ Y tế phải cụ thể điều 6 và có chế tài kèm theo. Bởi, có một thực tế là nhiều cán bộ công chức nhà nước vẫn hút thuốc trong công sở, thậm chí hút ngay trong buổi họp, buổi làm việc, mà không ai nhắc nhở, xử phạt. Hoặc, tại các nơi cấm như: bệnh viện, khu vui chơi trẻ con, nhà hàng…, người ta vẫn thoải mái nhả khói thuốc. Điều cần thiết hiện nay là Bộ Y tế nên phối hợp bằng một thông tư liên ngành với Công an, Bộ Tư pháp để thực hiện nghiêm theo quy định của pháp luật.

Còn về chế tài, xử phạt, sau gần 3 năm thực hiện Luật phòng chống tác hại thuốc lá nơi công cộng, đến nay cả nước mới chỉ có hơn chục trường hợp bị xử phạt vi phạm hành chính hút thuốc lá nơi công cộng với mức tiền phạt chỉ từ 50.000-100.000 đồng/lượt.

Bỏ thuốc lá là cách bảo vệ sức khỏe khôn ngoan nhất (ảnh internet)

Trong khi đó, tại nhiều quốc gia, mức xử phạt đối với người hút thuốc lá không đúng nơi quy định, vứt xả tàn thuốc, đầu lọc bừa bãi được thực hiện khá nghiêm ngặt. Chẳng hạn như Singapore phạt 600 đô la Sing và 3 giờ lao động công ích cho mỗi mẩu thuốc lá vứt bừa bãi không đúng nơi quy định; ở Ấn Độ phạt 200 rupi đối với người hút thuốc tại địa điểm quy định; mới đây Nga đã nâng mức phạt hút thuốc lá trong máy bay lên tới 50.000 rúp, tương đương 1.625 USD hoặc từ 50 đến 200 giờ lao động công ích; Đức thì phạt 1.000 euro (tương đương 1.575 USD) đối với người hút thuốc không đúng nơi quy định; Mỹ có tới 28 bang có lệnh cấm hút thuốc, nghiêm ngặt nhất là các Calabasas, bang California, người hút thuốc không đúng nơi quy định sẽ bị phạt ít nhất là 250 USD; còn tại Thái Lan người hút thuốc ở nơi công cộng sẽ bị phạt 5.000 bạt thay vì 2.000 bạt như trước kia…

* Đẩy mạnh truyền thông

Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), thuốc lá  là thủ phạm gây ra cái chết của 6 triệu người trên thế giới mỗi năm, trong đó Việt Nam là 100 người/năm vì các bệnh ung thư, tim mạch, bệnh khí thũng (emphysema), phổi tắc nghẽn mạn và nhiều bệnh khác nữa. Thế nhưng, cái chết do thuốc lá diễn ra từ từ, âm thầm và kéo dài nhiều năm, nên nhiều người không thấy sợ.

Để người dân hiểu hơn về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe bản thân và những người xung quanh, theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Khánh, Giám đốc Bệnh viện phổi Đồng Nai, ngoài việc xử phạt nghiêm minh theo luật, Bộ Y tế mà cụ thể là tại mỗi địa phương, Sở Y tế cần phối hợp với các ban ngành, đoàn thể tăng cường công tác truyền thông giáo dục để mọi người hiểu, nhận thức được tác hại nguy hiểm của thuốc lá. Trên cơ sở nhận thức, họ sẽ là người chủ động từ bỏ thuốc lá.

Đi đôi với công tác truyền thông, việc thực hiện của cán bộ công nhân viên về phòng chống tác hại thuốc lá cần được đưa vào tiêu chí xét thi đua khen thưởng hàng năm một cách nghiêm túc, chắc chắn số người hút thuốc ở đơn vị đó sẽ giảm tích cực.

Mặt khác, Nhà nước buộc các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá in cảnh báo tác hại thuốc lá bằng hình ảnh gây “sốc” hơn nữa trên bao bì. Bởi việc này có tác động rất lớn đến người hút thuốc. Nhiều quốc gia trên thế giới như: Canada, Úc, Thái Lan, Singapore, Brazil… đã thực hiện và đã hạn chế được hàng trăm ca tử vong mỗi năm vì thuốc lá, đồng thời giúp tăng động lực bỏ thuốc của người hút. Ngoài ra, cũng cần đánh thuế cao đối với mặt hàng thuốc lá để người hút tự hạn chế lượng thuốc lá tiêu dùng mỗi ngày.

Phương Liễu