Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh: Bỏ ngoài tai những nhiễu nhương sự đời

Nếu chỉ tính truyện viết cho thiếu nhi, đến nay nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có hơn 30 năm viết liên tục cho lứa tuổi này.

Năm 1985, tác phẩm Trước vòng chung kết đã đưa tên tuổi Nguyễn Nhật Ánh đến với thế giới tuổi thơ do ông sáng tạo ra. Sự sáng tạo ấy vẫn còn tiếp tục khi mỗi năm hứa hẹn in một tác phẩm mới mang tên ông và mỗi lần ra mắt sách đều tạo thành một sự kiện của văn hóa đọc nói chung.

* Bút lực của Nguyễn Nhật Ánh

Vì đâu văn chương của Nguyễn Nhật Ánh lại được đón nhận nồng nhiệt như vậy, được chuyển dịch sang tiếng Anh, Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga? Vì đâu truyện của Nguyễn Nhật Ánh được chuyển thể thành truyện tranh, phim video, phim truyền hình và phim điện ảnh thu hút nhiều người xem, mà Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh do Victor Vũ đạo diễn là một minh chứng? Phải chăng ông là “ca lạ” trong thời đoạn ít người chọn sách như một phương tiện “giải khát” cho tâm hồn?

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh (trái) và Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ Nguyễn Minh Nhựt.

Trước khi xuất bản văn xuôi, năm 1984, Nguyễn Nhật Ánh và Lê Thị Kim in chung tập thơ Thành phố tháng Tư, đây được xem như cuốn sách đầu tay của Nguyễn Nhật Ánh dù là in chung. Năm 1986, ông in tập thơ riêng Đầu Xuân ra sông giặt áo, Thơ tình Nguyễn Nhật Ánh năm 1988, và kết thúc việc in thơ khi cùng năm 1994 in liền hai tập Tứ tuyệt cho nàng và Lễ hội của đêm đen. Thơ của Nguyễn Nhật Ánh không phải là sự nghiệp chính trong đời cầm bút của ông nhưng vẫn để lại dấu ấn, chẳng hạn bạn đọc có thể nhớ và hát bài Thành phố tình yêu và nỗi nhớ do nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn phổ từ thơ của ông: “Có từ bao giờ hàng me xanh ngát/ Mà nay đứng đó cho em làm thơ/ Con đường ta qua đến nay bao tuổi/ Em qua trăm buổi, em lại nghìn lần/ Mà sao bối rối khi cầm tay nhau”. Với một người làm thơ, chỉ cần một vài câu thơ được người đời nhớ đến như thế xem ra cũng đủ “ấm lòng”.

Như đã nói, thơ không phải là sự nghiệp chính của Nguyễn Nhật Ánh, bút lực của ông còn trải dài trên nhiều thể loại khác. Xét về nghề báo, nhất là viết bình luận bóng đá, Nguyễn Nhật Ánh có ba tác phẩm in thành sách sau khi các bài viết hoàn thành nhiệm vụ in trên nhật báo: Bay cao hơn Boeing, Cú sút của Beckham (2005) và Chờ xem World Cup ngồi luận giang hồ (2006) với bút danh Chu Đình Ngạn. Nếu không có chất văn của Nguyễn Nhật Ánh hòa trộn vào những bài bình luận môn thể thao vua, thiết nghĩ các bài viết chỉ có giá trị không quá 24 giờ sau khi tờ báo phát hành.

Nguyễn Nhật Ánh còn trở thành chuyên gia tâm lý khi đóng vai Anh Bồ Câu tư vấn tình cảm cho lứa tuổi đang yêu trên một nhật báo có lượng phát hành lớn. Ông giữ mục này đủ lâu về thời gian và đủ dài về dung lượng kèm với nội dung hấp dẫn để trong năm 1997 in cùng lúc 5 tập sách Anh Bồ Câu trò chuyện với tình yêu. Chưa kể ông còn phối hợp với họa sĩ Mai Rừng viết truyện tranh, bộ truyện tranh Bim và những chuyện thần kỳ in năm 1998 có 17 tập, Ba đứa trẻ và những chuyện rắc rối in năm 2000 có 12 tập.

Nhưng bút lực của Nguyễn Nhật Ánh thể hiện rõ nhất vẫn là truyện viết cho thiếu nhi hay tuổi mới lớn. Nhìn vào số tập truyện mà ông đã viết mới thấy sức làm việc của ông thật kinh khủng, số đầu sách còn nhiều hơn tuổi đời của tác giả. Riêng bộ Kính vạn hoa in năm 2008 đã đến 54 tập, trong khi năm 2015 vừa qua tác giả mới tròn 60 xuân. Nhiều người hay nghi ngờ giữa số lượng và chất lượng tác phẩm có tỷ lệ thuận với nhau? Câu hỏi này đã được trả lời bằng thực tế khi các tác phẩm Nguyễn Nhật Ánh xuất bản 30 năm trước vẫn đều đặn tái bản đến tận hôm nay. Chưa kể, nhiều tác phẩm được chuyển thể thành truyện tranh và làm phim. Nếu truyện của Nguyễn Nhật Ánh không đủ hấp dẫn, liệu những nhà làm truyện tranh hay làm phim có can đảm đầu tư hay không?! Và doanh thu, giải thưởng của phim điện ảnh Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh là một minh chứng thuyết phục nhất.

* Giữ được sự trong trẻo

Thành công của Nguyễn Nhật Ánh không chỉ vì ông viết cho thiếu nhi, thông qua không gian của tuổi thơ ông viết cho tất cả người đọc. Trong một cuộc hội thảo về Nguyễn Nhật Ánh được Trường đại học sư phạm Hà Nội và Trung tâm Ngôn ngữ và văn học - nghệ thuật trẻ em tổ chức năm 2015 tại Hà Nội, giới nghiên cứu, phê bình văn học đã đánh giá rất cao về Nguyễn Nhật Ánh. PGS.TS Văn Giá cho rằng: “Nói Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn thiếu nhi e chừng cái danh xưng ấy trở nên quá chật chội với nhà văn này. Anh là người viết nhiều, và viết hay. Anh viết cho thiếu nhi, và không chỉ thiếu nhi. Thực ra, anh viết cho tất thảy người lớn - những người đã từng có một thuở thiếu nhi, và đang còn giữ được con người trẻ thơ trong tâm hồn. Anh viết cho tất cả. Và anh thuộc về tất cả”.

GS.TS Lê Huy Bắc thì cho rằng: “Có thể nói, viết truyện thiếu nhi vốn đã khó nhưng để thành công như Nguyễn Nhật Ánh thì tiềm lực văn hóa có lẽ cần gấp bội phần khi viết các loại truyện cho những đối tượng khác. Nhà văn chứng tỏ được điều, thế giới con người dù già hay trẻ cũng đều cần chút “gia vị” tuổi thơ. Những ai đánh mất tuổi thơ thì không thể tìm thấy được hạnh phúc ở thực tại và tội ác thường có nguồn gốc từ những sai lạc từ tuổi thơ mà không kịp thời điều chỉnh. Đến đây ta thấy, Nguyễn Nhật Ánh còn là môn đồ xuất sắc của nhà phân tâm học Sigmund Freud, và những ai trót lỡ đánh mất tuổi thơ thì có thể quay tìm lại, dẫu đã muộn, trên những trang viết ma mị nhưng thấm đẫm tình người của ông”.

Có lẽ, văn cũng thể hiện quan điểm sống của tác giả. Khi cuộc hội thảo về Nguyễn Nhật Ánh tại Hà Nội vừa kết thúc, có một vị trí thức ngành toán học đã viết trên trang cá nhân với nhiều “hoài nghi” về giá trị văn chương của Nguyễn Nhật Ánh, dù vị này thừa nhận là chưa đọc Nguyễn Nhật Ánh bao giờ. Thông thường, tác giả bị chê vô cớ như thế sẽ phản ứng lại, còn Nguyễn Nhật Ánh thì chọn cách im lặng. Cũng như khi ê kíp phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh nhận giải Cánh diều vàng không một lời nhắc đến ông, ông cũng im lặng. Lý do, Nguyễn Nhật Ánh muốn bỏ ngoài tai những nhiễu nhương sự đời, để dành tâm ý trong trẻo nhất viết cho thiếu nhi. Ừ, chỉ có giữ được sự trong trẻo, tránh những nhiễu nhương mới có thể viết đều đều cho thiếu nhi như Nguyễn Nhật Ánh.

Hoàng Nhân