Phổ thông hóa tiêu dùng xanh: Còn nhiều thách thức

Tiêu dùng xanh là một nội dung trong Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2050 của Việt Nam. Những năm qua, nhiều mô hình tiêu dùng xanh được cộng đồng hưởng ứng như: gói rau, củ, quả bằng lá chuối; dùng bình nước bằng thủy tinh, ống hút bằng tre hoặc giấy; sử dụng ly giấy thay ly nhựa, túi vải thay túi ny-lông…

Khách mua hàng tại Siêu thị Co.opmart Biên Hòa được cung cấp miễn phí túi ny-lông thân thiện với môi trường. Ảnh: H.Lộc

* Còn nhiều trở ngại

Khoảng 2 năm trở lại đây, nhiều nhà hàng, siêu thị, quán cà phê chuyển sang sử dụng sản phẩm bao bì thân thiện với môi trường thay cho ly nhựa, túi ny-lông thông thường. Tuy nhiên, một số phải bỏ hoặc sử dụng đồng thời cả bao bì thân thiện lẫn túi ny-lông truyền thống. Nguyên nhân là do nguồn cung sản phẩm thân thiện với môi trường như ống hút tre, lá chuối tươi hạn chế; chi phí cho bao bì sản phẩm dễ phân hủy đắt hơn túi ny-lông; nhiều người chưa có thói quen trả tiền cho sản phẩm bao bì.

Tháng 9-2020, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Văn bản số 11083/UBND-KTN về tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa. Theo đó, tỉnh yêu cầu các sở, ban, ngành, đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội gương mẫu không sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần tại các sự kiện của cơ quan; UBND các huyện, thành phố tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về giảm thiểu chất thải nhựa, đặc biệt sản phẩm nhựa dùng 1 lần. Các sở, ban, ngành liên quan vận động các trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng, chợ dân sinh, khu du lịch cam kết giảm thiểu chất thải nhựa, không cung cấp miễn phí túi ny-lông cho khách hoặc chuyển từ sử dụng túi ny-lông khó phân hủy sang túi khác thân thiện với môi trường. Cục Thuế, Cục Hải quan, Sở TN-MT phối hợp với UBND các huyện, thành phố rà soát, kiểm tra việc tuân thủ chính sách thuế bảo vệ môi trường của các cơ sở sản xuất, cung cấp túi ny-lông cho các chợ và cửa hàng buôn bán nhỏ.

Siêu thị Co.opmart Biên Hòa là một trong những đơn vị tiên phong hưởng ứng tiêu dùng xanh. Siêu thị nhập lá chuối về gói rau, mua túi ny-lông dễ phân hủy cho khách đựng đồ, có chính sách tích điểm cho khách hàng nếu sử dụng túi dùng nhiều lần. Cùng với đó, hạn chế nhập ly, ống hút, chén muỗng nhựa dùng 1 lần và tăng số lượng ly giấy, ống hút gạo, túi sử dụng nhiều lần. Nhưng hiện tại, siêu thị phải bán song song cả sản phẩm bao bì thân thiện lẫn chưa thân thiện với môi trường, tạm ngưng dùng lá chuối để gói rau.

Bà Mai Thị Hương Lan, Trưởng phòng Marketing siêu thị Co.opmart Biên Hòa cho biết, thời gian đầu triển khai, nhiều người tiêu dùng hưởng ứng, tuy nhiên không kéo dài được lâu. Ví dụ ống hút gạo, chỉ để được khoảng 5 tháng sau đó bị mốc, người tiêu dùng không mua lại lần 2. Giá 1kg lá chuối khá cao (5-8 ngàn đồng) nhưng bọc được rất ít, siêu thị vừa tốn tiền mua lá vừa mất công gói nhưng nhiều người dùng vẫn lấy thêm túi ny-lông để đựng. Dùng túi sử dụng nhiều lần khách hàng phải trả thêm phí.

Nhiều quán cà phê, quán ăn cũng phải bỏ sử dụng ống hút tre, ống hút giấy quay lại dùng ống hút nhựa vì không tiện dụng. Anh Lê Văn Thái, Quản lý quán phê Đồng Xanh (P.Tân Hiệp, TP.Biên Hòa) cho biết, thời gian trước, quán dùng ống hút giấy, ly giấy nhưng khách phàn nàn ngâm ống hút trong nước bị tan, bị mềm nên phải bỏ. Để hạn chế sản phẩm nhựa không thân thiện với môi trường, quán chuyển sang sử dụng ly thủy tinh và ly nhựa dùng nhiều lần, cắt đôi ống hút hoặc dùng muỗng cho khách uống cà phê.

Tại các chợ truyền thống, nhiều tiểu thương cho biết, dùng lá chuối tươi gói rau khó thực hiện vì không phải lúc nào cũng có lá chuối để mua, giá mỗi ký lá chuối gần bằng 1kg rau. Túi ny-lông dễ phân hủy cũng không dễ mua và chúng có giá khá cao, không phù hợp với buôn bán nhỏ. Người dân chưa có thói quen mang hộp nhựa, túi vải đi chợ.

* Cần có sự chung tay, hỗ trợ cụ thể

Sản xuất, tiêu dùng sản phẩm thân thiện với môi trường là cần thiết và cần được nhân rộng. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc vận động, khuyến khích mà không có sự hỗ trợ về cơ chế, vốn thì rất ít doanh nghiệp tham gia sản xuất xanh. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng phải tiêu dùng có trách nhiệm, bởi khi nhiều người tiêu dùng cùng sử dụng sản phẩm bao bì thân thiện với môi trường sẽ góp phần làm hạ giá thành và thúc đẩy sản xuất.

Rau xanh bán tại siêu thị được trở lại bọc bằng túi ny-lông thay cho lá chuối hoặc cọng cỏ

“Hiện tại chúng tôi đang bán túi sử dụng nhiều lần nhưng rất ít khách hàng mua ủng hộ vì chi phí khá cao, dao động từ 3-8 ngàn đồng. Tuy nhiên, nếu ai cũng sử dụng túi dùng nhiều lần thì giá bán sẽ giảm dần do là giá thành sản xuất giảm, phía siêu thị tiết kiệm được túi ny-lông dễ phân hủy cũng sẽ có chính sách hỗ trợ cho khách hàng mua túi sử dụng nhiều lần bằng cách cộng điểm” - bà Hương Lan, Trưởng bộ phận Maketing siêu thị Co.opmart Biên Hòa chia sẻ.

Đại diện cửa hàng Tokyolife chi nhánh Đồng Nai cho biết, hiện tại cửa hàng không cung cấp túi ny-lông, nếu muốn sử dụng túi vải đựng đồ khách hàng phải trả thêm 2-3 ngàn đồng. Nhiều khách hàng ủng hộ nhưng cũng không ít khách hàng tỏ ra không hài lòng. Mặc dù vậy, cửa hàng vẫn duy trì mục tiêu không sử dụng túi ny-lông. Tới đây, với hệ thống cửa hàng của Tokyolife trên toàn quốc, đơn vị sẽ ngừng hẳn sản xuất, không cung cấp túi, không tính phí nhằm tạo thói quen tái sử dụng túi khi đi mua hàng.

Nhiều chuyên gia môi trường có ý kiến, để nhân rộng tiêu dùng xanh trong cộng đồng, không nên dựa vào thiên nhiên bởi nếu chỉ khai thác lá, thân cây để làm ra sản phẩm thân thiện với môi trường mà không có kế hoạch trồng cây sẽ gây ra hệ lụy lớn hơn. Cần có chính sách hỗ trợ cụ thể cho phát triển các sản phẩm mới, sản phẩm thân thiện với môi trường, thay đổi nhận thức của người dân về các vấn đề môi trường, đặc biệt là rác thải nhựa, túi ny-lông. Khi người tiêu dùng, nhà sản xuất tham gia sẽ góp phần đưa sản phẩm thay thế về mức giá hợp lý, dễ nhân rộng.

Hoàng Lộc