Báo Đồng Nai điện tử
En

Nhớ ngày này năm ấy…

04:09, 02/09/2020

75 năm đi qua, trong ký ức những người từng chứng kiến thời khắc lịch sử: Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập 2 - 9 - 1945 sẽ mãi không bao giờ quên về ngày Tết độc lập đầu tiên.

Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Cụ Phan Nựu (thứ hai từ trái qua), ở P.Trảng Dài (TP.Biên Hòa) trò chuyện về những năm tháng kháng chiến của mình. Ảnh: N.Sơn
Cụ Phan Nựu (thứ hai từ trái qua), ở P.Trảng Dài (TP.Biên Hòa) trò chuyện về những năm tháng kháng chiến của mình. Ảnh: N.Sơn

75 năm đã đi qua, những người từng chứng kiến thời khắc lịch sử ấy giờ tuổi đã cao (từ 90-100 tuổi), song những ký ức về ngày Tết độc lập đầu tiên mãi không bao giờ quên.

* Ký ức khó quên

Năm nay tròn 100 tuổi, sức khỏe của cụ Phan Nựu, ở P.Trảng Dài (TP.Biên Hòa) không còn được như xưa nhưng cụ vẫn giữ thói quen kể lại chuyện xưa, nhất là quá trình tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ của mình cho con cháu nghe. Theo lời kể của cụ Phan Nựu, sau thất bại của phong trào cách mạng 1930-1931, chính quyền thực dân Pháp vẫn tiếp tục chính sách khủng bố nhằm tiêu diệt tận gốc lực lượng yêu nước. Tuy nhiên, những người cộng sản vẫn kiên cường chiến đấu, phong trào cách mạng ở quê ông vẫn âm ỉ. Cho tới khi Ban thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị: Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta, trong đó nêu rõ kẻ thù chính lúc này là phát xít Nhật và phát động cao trào kháng Nhật cứu nước, phong trào cách mạng ở đây như được hồi sinh và dấy lên mạnh mẽ.

Theo ThS Trần Quang Toại, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Đồng Nai, Tuyên ngôn độc lập là văn bản pháp lý quan trọng. Với cách lập luận chặt chẽ và lý luận sắc bén…, bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2-9-1945 đã khẳng định quyền cơ bản của con người đó là quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc; vạch trần tội ác của thực dân Pháp, pháp xít Nhật; tuyên bố với thế giới về nền độc lập dân tộc và quyết tâm của nhân dân Việt Nam để bảo vệ nền độc lập ấy…

Thời điểm này, cụ Phan Nựu phụ trách công tác thanh niên ở xã Ngu Lâm (nay là xã Đức Thủy), H.Đức Thọ (tỉnh Hà Tĩnh) với nhiệm vụ tập hợp thanh niên, tuyên truyền những bài hát cổ vũ, khích lệ tinh thần đấu tranh cho thanh niên và các tầng lớp nhân dân; vận động nhân dân rèn luyện sức khỏe, tập quân sự, tham gia các đội tự vệ tại địa phương… Sau H.Can Lộc - huyện đầu tiên giành chính quyền thì chỉ 5 ngày sau đó, toàn tỉnh Hà Tĩnh quê cụ đã tiến hành khởi nghĩa và giành chính quyền một cách trọn vẹn. Cụ Phan Nựu cho hay, Cách mạng Tháng Tám thành công, cụ cũng như hàng triệu người dân Việt Nam vui sướng khi thoát khỏi cảnh “một cổ, hai tròng” và trở thành người làm chủ đất nước. Niềm vui sướng ấy được nhân lên vào ngày 2-9-1945, qua hệ thống loa phát thanh cụ được nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Khởi nghĩa Tháng Tám ở tỉnh lỵ Biên Hòa diễn ra muộn hơn so với một số địa phương khác. Theo sách Địa chí Đồng Nai tập III của NXB Tổng hợp Đồng Nai năm 2001 ghi chép lại: “Sáng sớm ngày 26-8-1945, hàng trăm quần chúng tiến vào Tòa bố Biên Hòa treo lá cờ đỏ sao vàng đầu tiên tại dinh tỉnh trưởng… Chiều cùng ngày, lực lượng cách mạng đã nhanh chóng chiếm lĩnh, tiếp quản các cơ quan, công sở còn lại ở tỉnh lỵ Biên Hòa. Sáng sớm ngày 27-8, tại Quảng trường Sông Phố, một cuộc mít tinh lớn đã được tổ chức. Gần một vạn người dự lễ và nghe đồng chí Hoàng Minh Châu, Trưởng ban khởi nghĩa đọc diễn văn tuyên bố chính quyền về tay nhân dân. Kết thúc cuộc mít tinh, hơn một vạn người đã thay mặt cho 15 vạn đồng bào trong tỉnh long trọng giơ cao nắm tay tuyên thệ, sẵn sàng hy sinh tính mạng, tài sản, kiên quyết bảo vệ nền độc lập tự do cho Tổ quốc”.

Trong ký ức của ông Nguyễn Văn Thông (tên thường gọi là Hai Thông), hiện ở P.Quyết Thắng (TP.Biên Hòa), không khí của những ngày Tháng Tám cách đây 75 năm vô cùng đặc biệt. Ông Hai Thông nhớ lại, ở xã Phú Hữu quê ông sáng 25-8 lực lượng cách mạng đã tổ chức đoàn người đông đảo kéo về nhà hội xã đập tan chính quyền cũ. Lúc đó, ông Hai Thông mới 11 tuổi cũng theo mọi người cùng hô vang khẩu hiệu Việt Nam độc lập đồng minh muôn năm! Hồ Chí Minh muôn năm!...

Năm 1945, cụ Nguyễn Văn Thường hiện ở xã Long Tân (H.Nhơn Trạch) mới 14 tuổi. Lúc đó, dù còn nhỏ nhưng sự kiện ngày 2-9 cách đây 75 năm là ký ức mà cụ không thể nào quên. Cụ còn nhớ, thời điểm này cách đây 75 năm, ở vùng quê cụ vui như trẩy hội. Xã Long Tân vốn im lìm, vắng vẻ bỗng rộn rã, đầy ắp tiếng hô, tiếng cười vang động từ sáng tới tối khuya…

* “…Quyết giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”

Cách mạng Tháng Tám trở thành sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam, phá tan xiềng xích nô lệ của thực dân Pháp kéo dài gần một thế kỷ và phát xít Nhật, đồng thời lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại gần ngàn năm. Đặc biệt, với thắng lợi Tổng khởi nghĩa Tháng Tám đã đưa đất nước Việt Nam từ một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập dưới chế độ dân chủ cộng hòa, nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người tự do, thành người làm chủ. Ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tuyên bố trước quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ra đời.

Cụ Võ Ngọc Thạch (bìa phải), ở xã Tân Bình (H.Vĩnh Cửu) kể lại chuyện ngày này 75 năm trước...
Cụ Võ Ngọc Thạch (bìa phải), ở xã Tân Bình (H.Vĩnh Cửu) kể lại chuyện ngày này 75 năm trước...

Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa vừa mới ra đời, nhân dân Việt Nam tận hưởng hòa bình chưa lâu đã phải đương đầu với những khó khăn, thử thách hết sức nặng nề. Cụ Võ Ngọc Thạch hiện ở xã Tân Bình (H.Vĩnh Cửu) cho biết, lúc đó nước Việt Nam dân chủ cộng hòa phải đối mặt với rất nhiều kẻ thù. Với danh nghĩa giải giáp quân đội Nhật, các đội quân đồng minh kéo vào Việt Nam.

Ở miền Bắc, hàng chục vạn quân Tưởng cùng với lực lượng phản động Việt Nam Quốc dân Đảng và Việt Nam cách mạng đồng minh hội ào ạt kéo vào và chiếm giữ một số tỉnh miền Bắc. Ở miền Nam, với sự giúp sức của quân Anh, thực dân Pháp đã quay lại xâm lược nước ta lần thứ 2. Trên lãnh thổ Việt Nam lúc này còn một bộ phận quân Nhật trong lúc chờ giải giáp đã được quân Anh sử dụng đánh vào lực lượng vũ trang của ta. Ngoài ra, các thế lực phản động trong nước thừa cơ hội “đục nước béo cò” cũng nổi dậy chống phá chính quyền cách mạng. Trong khi đó, lực lượng mọi mặt của Việt Nam dân chủ cộng hòa chưa kịp củng cố và phát triển…

Tình thế khó khăn song thời điểm ấy, cá nhân cụ Thạch cũng như mỗi người dân Việt Nam nghĩ đến thành quả của cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám, nghĩ đến lời quyết tâm trong bản Tuyên ngôn độc lập: “…Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy” thì ai nấy đều có chung suy nghĩ “…Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ…”. Có lẽ vì thế mà sau 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp lần thứ 2, hơn 20 năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ, nước Việt Nam đã trở thành nước tự do, độc lập; nhân dân Việt Nam đã có “được quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc” đúng như những gì mà Bác Hồ đã nêu trong bản Tuyên ngôn độc lập.

Đánh đuổi thực dân Pháp, đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào, non sông Việt Nam thu về một mối. Trong suốt 45 năm sau ngày giải phóng, đất nước hòa bình, nhân dân được sống trong no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc nhưng các thế lực thù địch vẫn luôn nhòm ngó, lợi dụng cơ hội để chống phá Đảng, phủ nhận thành quả của cách mạng.

Cụ Võ Ngọc Thạch - người từng trải qua 2 cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc cho rằng để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy, mỗi người dân Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ cần hiểu hơn ai hết lịch sử đấu tranh của dân tộc trong suốt hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước của thế hệ cha ông. Hiểu, trân trọng thành quả đang có, mỗi người sẽ tự nhận thấy trách nhiệm của chính mình. Từ đó, phát huy nội lực, góp sức xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, xây dựng đất nước theo đúng mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh…

Nga Sơn

Tin xem nhiều